De digitale euro: ons geld, altijd en overal

Inleidende verklaring door Fabio Panetta, directielid van de ECB, voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement

Brussel, 23 januari 2023

Ons onderzoek naar een digitale euro begon meer dan een jaar geleden.

Vanaf dag één is nauwe betrokkenheid van het Europees Parlement bij de onderzoeksfase een prioriteit geweest voor de ECB.

In de loop van 2022 hebben we in deze Commissie regelmatig belangrijke ontwerpopties besproken.^[1] Dankzij uw inzichten, die een waardevolle bijdrage aan ons werk hebben geleverd, en de feedback van andere publieke en particuliere belanghebbenden^[2] hebben we gestaag vooruitgang geboekt.

Deze interactie is van essentieel belang om ervoor te zorgen dat publiek geld beantwoordt aan de voorkeuren en behoeften van burgers en bedrijven in een voortdurend evoluerend digitaal landschap.

Het betalingsgedrag verandert in een ongekend tempo: de afgelopen drie jaar is het aandeel van contante betalingen in het eurogebied teruggelopen van 72% naar 59% en digitaal betalen wordt steeds populairder.^[3] In Nederland en Finland, bijvoorbeeld, wordt bij slechts een vijfde van alle transacties met contant geld betaald. Tegelijkertijd waarderen mensen de mogelijkheid om met publiek geld te betalen. De meesten vinden het belangrijk of zeer belangrijk om altijd die keuze te hebben.

Doordat met een digitale euro publiek geld ook in digitale vorm beschikbaar komt, zou deze tegemoetkomen aan de toenemende voorkeur voor elektronisch betalen. Samen met contant geld zou een digitale euro de Europeanen toegang bieden tot betaalmiddelen waarmee ze overal in het eurogebied kosteloos kunnen betalen. Gemakkelijke toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid zouden het succes van de digitale euro en financiële inclusie ondersteunen.

In mijn betoog van vandaag zal ik het hebben over hoe de digitale euro ertoe kan bijdragen dat we ons geld altijd en overal in het eurogebied kunnen gebruiken.^[4]

Ik zal mijn uiteenzetting afsluiten met de werkagenda voor 2023, het jaar waarin we onze onderzoeksfase afronden en de Europese Commissie haar wetgevingsvoorstel zal indienen.^[5]

Een handige digitale betaaloplossing die mensen controle geeft over hun geld

De ECB loopt voorop onder de centrale banken bij het ontwerpen van geavanceerde digitale betaaloplossingen, zowel voor retail- als voor wholesaletransacties.^[6]

Betalingen horen bij het dagelijks leven: gewoonlijk hebben we allemaal minstens één betaalmiddel bij ons, zij het muntstukken, bankbiljetten, een creditcard of een smartphone.

Onze prioriteit voor het digitale europroject is altijd duidelijk geweest: het vrijwaren van de rol van centralebankgeld bij retailbetalingen door een extra betaalmogelijkheid met publiek geld aan te bieden, ook waar dit vandaag niet mogelijk is, zoals bij e-commerce.

De digitale euro zou niet in de plaats komen van andere elektronische betaalmethoden, noch van contant geld, maar daarop juist een aanvulling vormen. Daardoor zouden we onze monetaire soevereiniteit vrijwaren en tegelijk de strategische autonomie van Europa versterken.

De initiële releases zouden vooral gericht zijn op het toegankelijk maken van de digitale euro voor ingezetenen van het eurogebied, namelijk consumenten, bedrijven, winkeliers en overheden.^[7]

Een digitale euro moet overal in het eurogebied gemakkelijk toegankelijk en bruikbaar zijn, net zoals contant geld vandaag. We denken dat een betaalschema voor de digitale euro de beste oplossing zou zijn om dat te bereiken.^[8] Aan de hand van een schema met gemeenschappelijke regels, standaarden en procedures kunnen intermediairs producten en diensten op basis van een digitale euro ontwikkelen.

Het schema zou er ook voor zorgen dat burgers altijd toegang hebben tot bepaalde basisdiensten, bij welke intermediair ze ook hun rekening of portemonnee hebben.^[9]

De digitale euro zou een publiek goed zijn. Het zou dan ook logisch zijn dat de basisdiensten kosteloos zijn, bijvoorbeeld als de digitale euro wordt gebruikt om een andere persoon te betalen, net zoals bij contant geld.^[10]

Maar naast de basisdiensten kunnen mensen ook gebruikmaken van eventuele aanvullende diensten die de deelnemende intermediairs op vrijwillige basis aanbieden.^[11]

Voorwaardelijke (of programmeerbare) betalingen worden vaak genoemd als een van die innovatieve diensten. Er bestaat echter enige verwarring over deze term en dit kan aanleiding geven tot bezorgdheid.

Onze definitie van voorwaardelijke betalingen is dat mensen een automatische betaling kunnen goedkeuren als aan vooraf bepaalde voorwaarden van hun eigen keuze is voldaan.^[12] Betalers zouden bijvoorbeeld een automatische betaling in digitale euro’s kunnen aanmaken voor de betaling van de huur.^[13] Maar voor de begunstigden zou er geen beperking gelden op wat ze kunnen doen met het geld dat ze maandelijks ontvangen.

Volgens ons zijn onder toezicht staande intermediairs, die rechtstreeks in contact staan met de gebruikers, het best in staat om toepassingen voor voorwaardelijke betalingen en andere geavanceerde betalingsdiensten te identificeren.^[14]

Maar laat me duidelijk zijn: de digitale euro wordt nooit programmeerbaar geld. De ECB stelt geen beperkingen aan waar, wanneer of aan wie mensen met digitale euro’s kunnen betalen. Dat zou neerkomen op een voucher. En centrale banken geven geld uit, geen vouchers.

We zijn ons ook bewust van de zorgen bij sommige mensen dat een digitale euro de vertrouwelijkheid van hun betalingsgegevens zou aantasten.

Als centrale bank stellen we voor dat we geen toegang hebben tot persoonsgegevens.^[15]

Maar u als medewetgevers zult beslissen over het evenwicht tussen privacy en andere belangrijke beleidsdoelstellingen, zoals de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering, het voorkomen van belastingontduiking of het verzekeren van de naleving van sancties. Wij werken aan oplossingen waarmee de privacy door een goed ontwerp principieel gewaarborgd blijft, om mensen controle over hun betaalgegevens te geven.^[16] Daarvoor werken we ook nauw samen met de Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming en het Europees Comité voor gegevensbescherming.

Gemakkelijk en overal in het eurogebied de digitale euro gebruiken

Als publiek geld zou een digitale euro een Europees publiek goed zijn. Alle burgers en bedrijven moeten dus zonder belemmeringen toegang hebben tot een digitale euro en die kunnen gebruiken. Daarbij mag het geen rol spelen wie de intermediair is of in welke lidstaat ze zich bevinden.

Universele toegankelijkheid en bruikbaarheid zijn cruciaal om de rol van een digitale euro als monetair anker waar te maken en te voldoen aan de verwachtingen van de mensen. Uit feedback van burgers^[17] is gebleken dat ze een betaalinstrument willen waarmee ze altijd kunnen betalen. Burgers betalen niet altijd met contant geld, maar willen wel altijd de mogelijkheid hebben om dat te doen. Dezelfde logica geldt voor een digitale euro.

Als medewetgevers kunt u regelgevingsmaatregelen vaststellen die ervoor zorgen dat de digitale euro algemeen voor betalingen wordt geaccepteerd en dat burgers ruime toegang hebben tot de digitale euro.

Deze twee factoren zijn cruciaal voor de digitale euro, maar er is meer nodig. Voor een brede aanvaarding zijn ook aantrekkelijke functionaliteiten en gebruiksvriendelijkheid essentieel.

Daarom willen we een digitale euro ontwerpen met online en offline functies. Zo kunnen we inspelen op uiteenlopende gebruikssituaties^[18] en de gebruikers verschillende voordelen bieden. Een offline functionaliteit^[19] zou bijvoorbeeld het privacyniveau van betalingen met contant geld kunnen benaderen. Het systeem zou ook veerkrachtiger worden, aangezien er geen internettoegang voor nodig is.

We denken ook aan twee mogelijkheden om een digitale euro gemakkelijk te kunnen gebruiken.

Ten eerste zouden onder toezicht staande intermediairs de digitale euro in hun eigen platforms kunnen integreren. Zo kunnen gebruikers gemakkelijk toegang krijgen tot de digitale euro via de bankapps en
-interfaces waarmee ze al vertrouwd zijn.

Ten tweede denkt het Eurosysteem aan een nieuwe app voor de digitale euro^[20], die alleen door intermediairs uitgevoerde basisfuncties voor betalingen zou omvatten. Met de app zou je overal in het eurogebied terecht kunnen: de digitale euro zou altijd worden aanvaard en je zou ermee kunnen betalen.

De eerste releases omvatten waarschijnlijk contactloze betalingen, QR-codes en een gemakkelijke manier om online te betalen.^[21] Naarmate de technologie zich ontwikkelt, kunnen in de toekomst andere betalingsvormen beschikbaar komen. Wat de hardware betreft, zouden mensen met mobiele telefoons, fysieke kaarten of eventueel andere apparaten zoals smartwatches kunnen betalen.

Om tot een gebruiksvriendelijke oplossing te komen, moeten alle marktpartijen samenwerken: consumentengroepen die de consumentenbehoeften het beste kennen, intermediairs die diensten zouden verlenen aan hun klanten en winkeliers die een gemakkelijke betaaloplossing willen aanbieden.

We zijn gestart met de werkzaamheden voor het rulebook van het schema voor de digitale euro^[22], om te zorgen voor een geharmoniseerde en gebruiksvriendelijke oplossing die overal in het eurogebied werkt. ^[23]

De werkagenda voor 2023

Sta me toe af te ronden met de werkagenda voor de komende maanden.

We zetten onze onderzoeksfase in 2023 voort en blijven deze Commissie regelmatig bij onze werkzaamheden betrekken.^[24]

Samen met de Europese Commissie analyseren we nog een mogelijk compensatiemodel voor de digitale euro. Tegelijkertijd bekijken we alle ontwerpopties om die in het voorjaar samen te brengen in een hoogwaardig ontwerp voor de digitale euro.

We leggen ook de laatste hand aan onze prototypes en^[25] verzamelen input van de markt om een overzicht te krijgen van de opties voor het technisch ontwerp van mogelijke componenten en diensten in verband met de digitale euro.^[26]

Ik zal al deze onderwerpen de komende maanden met u bespreken, voordat de Raad van Bestuur eventuele ontwerp- en distributieopties goedkeurt.

In het najaar eindigt onze onderzoeksfase. Pas dan zal de Raad van Bestuur van de ECB besluiten al dan niet naar de realisatiefase over te gaan.

Ik wil eens te meer benadrukken dat de overgang naar de realisatiefase niet betekent dat de digitale euro er komt. In deze fase zouden we de benodigde technische oplossingen en operationele regelingen uitwerken en testen waarmee we uiteindelijk een digitale euro tot stand kunnen brengen en distribueren, mocht dat besluit worden genomen.

Een mogelijk besluit van de Raad van Bestuur om een digitale euro uit te geven wordt in een later stadium genomen, en ook pas nadat het Parlement en de Raad van de EU de wetgevingshandeling hebben goedgekeurd.

Het project van de digitale euro is een echt Europees initiatief. En het is meer dan een technisch project: het heeft een duidelijke politieke dimensie met ruime maatschappelijke implicaties. Alle Europese beleidsmakers moeten dus hun rol spelen, allemaal met onze eigen opdrachten en mandaten. En we moeten ons altijd verzekeren van brede steun van de Europese burgers.

Ik kijk dan ook uit naar verdere vruchtbare samenwerking met de Europese medewetgevers en ik verbind me er persoonlijk toe onze regelmatige uitwisselingen in deze Commissie voort te zetten.

Graag beantwoord ik nu uw vragen.