Συνοπτική παρουσίαση

Έπειτα από υποτονική ανάπτυξη το β΄ και το γ΄ τρίμηνο του 2019, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να παραμείνει συγκρατημένος στο άμεσο μέλλον. Οι δείκτες οικονομικού κλίματος έχουν υποχωρήσει, αντανακλώντας κυρίως τη συνεχιζόμενη υποτονικότητα του παγκόσμιου εμπορίου σε ένα περιβάλλον συνεχιζόμενων παγκόσμιων αβεβαιοτήτων (που σχετίζονται με τον αυξημένο εμπορικό προστατευτισμό, το ενδεχόμενο εντονότερης επιβράδυνσης στην Κίνα και μια άτακτη αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Brexit)). Ωστόσο, οι πιο πρόσφατοι δείκτες για τη μεταποίηση δείχνουν κάποια σταθεροποίηση, ενώ οι δείκτες προσδοκιών στον κατασκευαστικό τομέα και εμπιστοσύνης των καταναλωτών έχουν παρουσιάσει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα και η κατάσταση στην αγορά εργασίας εξακολουθεί να είναι ευνοϊκή. Πέρα από τον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, οι πολύ ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης (που υποβοηθούνται από την ιδιαίτερα διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ), η υπόθεση για συντεταγμένο Brexit και κάποια υποχώρηση άλλων παγκόσμιων αβεβαιοτήτων, η συναφής σταδιακή ανάκαμψη της εξωτερικής ζήτησης και η αξιοσημείωτη δημοσιονομική χαλάρωση αναμένεται συνδυαστικά να στηρίξουν τη διαρκή ανάκαμψη του ρυθμού ανάπτυξης μεσοπρόθεσμα. Συνολικά, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα επιβραδυνθεί ελαφρώς σε 1,1% το 2020 και στη συνέχεια θα επιταχυνθεί σε 1,4% το 2021 και το 2022. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2019, ο ρυθμός αύξησης έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 0,1 της ποσοστιαίας μονάδας για το 2020, καθώς ο αντίκτυπος των σημαντικών αναθεωρήσεων της εξωτερικής ζήτησης προς τα κάτω αντισταθμίζεται μόνο εν μέρει από τον αντίκτυπο της πιο υποστηρικτικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής και από την υποτίμηση της σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ.

Έπειτα από εξασθένηση το 2019, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να επιβραδυνθεί περαιτέρω το 2020 και να αυξηθεί σταδιακά σε 1,6% μέχρι το 2022. Η πορεία του μετρούμενου πληθωρισμού τα επόμενα τρίμηνα θα επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από επιδράσεις της βάσης σύγκρισης όσον αφορά τον πληθωρισμό των τιμών της ενέργειας. Έπειτα από άνοδο στο τέλος του 2019, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής αναμένεται να ενισχυθεί σταδιακά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Αναμένεται να στηριχθεί από την ενισχυόμενη οικονομική ανάπτυξη, από τη σχετικά σθεναρή αύξηση των μισθών στο πλαίσιο στενότητας στην αγορά εργασίας και από την ανάκαμψη των περιθωρίων κέρδους καθώς η δραστηριότητα θα επιταχύνεται πάλι, υποβοηθούμενη μεταξύ άλλων από την πρόσφατη δέσμη μέτρων νομισματικής πολιτικής. Οι αυξανόμενες τιμές των μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων θα πρέπει και αυτές να στηρίξουν τον υποκείμενο πληθωρισμό. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2019, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναθεωρήθηκε προς τα πάνω για το 2020 λόγω της ανόδου των τιμών του πετρελαίου και αναθεωρήθηκε ελαφρώς προς τα κάτω για το 2021 λόγω των χαμηλότερων εξωτερικών πιέσεων στις τιμές και των ασθενέστερων εξελίξεων στους μισθούς και στα περιθώρια κέρδους.^[1]

1 Πραγματική οικονομία

Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ ήταν 0,2% το γ΄ τρίμηνο του 2019, ελαφρώς υψηλότερος από ό,τι αναμενόταν στις προβολές του Σεπτεμβρίου 2019. Η εγχώρια ζήτηση συνέβαλε θετικά στην ανάπτυξη το γ΄ τρίμηνο του 2019, ενώ το εμπορικό ισοζύγιο και οι μεταβολές των αποθεμάτων άσκησαν μικρή μειωτική επίδραση. Η συγκρατημένη αύξηση των εξαγωγών αντανακλά παγκόσμιους αντίξοους παράγοντες και, ιδίως, την υποτονικότητα της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας και της εξωτερικής ζήτησης σε ένα περιβάλλον αυξημένης παγκόσμιας αβεβαιότητας. Η άνοδος της ιδιωτικής κατανάλωσης ήταν ανθεκτική το γ΄ τρίμηνο και εξακολούθησε να αποτελεί τον βασικό παράγοντα που συνέβαλε στην ανάπτυξη.

Οι βραχυχρόνιοι δείκτες υποδηλώνουν χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Ο δείκτης οικονομικού κλίματος που καταρτίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βελτιώθηκε τον Νοέμβριο, έπειτα από δύο μήνες κατά τους οποίους σημείωνε πτώση, αλλά παραμένει κάτω από τον μέσο όρο για το γ΄ τρίμηνο. Η συνεχιζόμενη υποτονικότητα του παγκόσμιου εμπορίου και οι συνεχιζόμενη υψηλή αβεβαιότητα (που σχετίζεται με τις παγκόσμιες εμπορικές διενέξεις, το ενδεχόμενο άτακτου Brexit και τους κινδύνους πιο απότομης επιβράδυνσης στην Κίνα) επηρεάζουν αρνητικά τις επιχειρηματικές προσδοκίες. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στον τομέα της μεταποίησης, όπου ο δείκτης προσδοκιών εξακολουθεί να είναι πολύ κάτω από τον μακροχρόνιο μέσο όρο του. Αντιθέτως, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στον κατασκευαστικό τομέα, καθώς και ο δείκτης εμπιστοσύνης των καταναλωτών, συνέχισαν να παρουσιάζουν ανθεκτικότητα. Οι Δείκτες Υπευθύνων Προμηθειών (Purchasing Managers’ Index - PMI) συνεχίζουν να υποδηλώνουν απόκλιση μεταξύ των τομέων, καθώς τα στοιχεία για τη μεταποίηση παρέμειναν πολύ χαμηλότερα από το όριο του 50 που αντιστοιχεί σε μηδενική ανάπτυξη, αν και σταθεροποιήθηκαν κάπως προσφάτως, ενώ οι δείκτες που σχετίζονται με τον τομέα των υπηρεσιών και τον κατασκευαστικό τομέα διαμορφώνονται πάνω από το όριο του 50. Η μετάδοση δυσμενών επιδράσεων από τη μεταποίηση στον τομέα των υπηρεσιών είναι μέχρι στιγμής περιορισμένη και σε γενικές γραμμές όπως αναμενόταν, δεδομένης της περιορισμένης έκθεσης του τομέα των υπηρεσιών στις παγκόσμιες διαταραχές που έχουν επηρεάσει αρνητικά τον μεταποιητικό τομέα (βλ. Πλαίσιο 3). Συνολικά, οι πιο πρόσφατοι δείκτες υποδηλώνουν ότι η υποτονική ανάπτυξη που καταγράφηκε το β΄ και το γ΄ τρίμηνο του 2019 θα συνεχιστεί και τους τελευταίους μήνες του 2019 και στις αρχές του 2020.

Μεσοπρόθεσμα, οι προβολές υποθέτουν κάποια υποχώρηση των παγκόσμιων αντίξοων παραγόντων, γεγονός που επιτρέπει στους θεμελιώδεις παράγοντες που στηρίζουν την οικονομική μεγέθυνση στη ζώνη του ευρώ να ισχυροποιηθούν εκ νέου (βλ. Διάγραμμα 1 και Πίνακα 1). Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την υπόθεση του βασικού σεναρίου, το Ηνωμένο Βασίλειο θα αποχωρήσει από την ΕΕ συντεταγμένα και δεν θα ληφθούν περαιτέρω μέτρα προστατευτισμού (πέραν αυτών που έχουν ήδη ανακοινωθεί), οπότε μειώνονται και οι πιθανότητες εντονότερης επιβράδυνσης στην Κίνα. Ως εκ τούτου, το σημερινό επίπεδο αβεβαιότητας θα υποχωρήσει σταδιακά, επιτρέποντας στους θεμελιώδεις παράγοντες που στηρίζουν την ανάπτυξη να ισχυροποιηθούν εκ νέου. Οι συνθήκες χρηματοδότησης αναμένεται να παραμείνουν πολύ διευκολυντικές και τα μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, συμπεριλαμβανομένης τη δέσμης μέτρων του Σεπτεμβρίου 2019, θα συνεχίσουν να μεταδίδονται στην οικονομία. Ειδικότερα, σύμφωνα με τις τεχνικές υποθέσεις, τα ονομαστικά επιτόκια θα παρουσιάσουν μικρή μόνο αύξηση από τα σημερινά χαμηλά τους επίπεδα στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Οι χορηγήσεις προς τον μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα, αφού παραμείνουν ουσιαστικά αμετάβλητες σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, αναμένεται να παρουσιάσουν και αυτές συγκρατημένη επιτάχυνση, υποβοηθούμενες από τη βελτίωση του μακροοικονομικού περιβάλλοντος, τα πολύ χαμηλά επιτόκια και τους ευνοϊκούς όρους τραπεζικού δανεισμού τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Οι μειωμένες ανάγκες απομόχλευσης και η βελτιωμένη δυνατότητα εξυπηρέτησης του χρέους στους επιμέρους τομείς καθώς και τα αυξανόμενα κέρδη θα συμβάλουν επίσης στον δυναμισμό της ιδιωτικής δαπάνης. Η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων σε κατοικίες εκτιμάται επίσης ότι θα επηρεαστεί ευνοϊκά από τη σχετικά ισχυρή αύξηση των μισθών και της καθαρής περιουσιακής θέσης, καθώς και από τη μείωση της ανεργίας. Οι εξαγωγές της ζώνης του ευρώ αναμένεται να ωφεληθούν από την προβλεπόμενη ανάκαμψη της εξωτερικής ζήτησης και την πρόσφατη υποτίμηση του ευρώ σε σταθμισμένους όρους. Τέλος, η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής αναμένεται να χαλαρώσει την περίοδο 2020-2021 και να είναι σε γενικές γραμμές ουδέτερη το 2022 (βλ. Ενότητα 3).

Ωστόσο, η σταδιακή εξάλειψη ορισμένων ευνοϊκών παραγόντων θα οδηγήσει σε οριακά βραδύτερους ρυθμούς ανάπτυξης στη διάρκεια του 2022. Η αύξηση της απασχόλησης αναμένεται να επιβραδυνθεί μεσοπρόθεσμα, αντανακλώντας κυρίως τους ολοένα πιο δεσμευτικούς περιορισμούς από την πλευρά της προσφοράς εργασίας σε ορισμένες χώρες.

Ο ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης ισχυροποιήθηκε το γ΄ τρίμηνο του 2019 και αναμένεται να υποχωρήσει ελαφρώς στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Επιταχύνθηκε από 0,2% το β΄ τρίμηνο του 2019 σε 0,5% το γ΄ τρίμηνο σε ένα περιβάλλον ανθεκτικής εμπιστοσύνης των καταναλωτών και ευνοϊκών συνθηκών στην αγορά εργασίας. Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης αναμένεται να είναι ελαφρώς υψηλότερος κατά μέσο όρο το β΄ εξάμηνο του 2019 σε σχέση με το α΄ εξάμηνο, εν μέρει λόγω της εμφανιζόμενης με χρονική υστέρηση αντίδρασης της κατανάλωσης στα κυβερνητικά μέτρα που στηρίζουν το εισόδημα σε διάφορες μεγάλες χώρες. Το 2020 η εμπιστοσύνη των καταναλωτών που διατηρείται σχετικά ευνοϊκή, οι αναμενόμενες περαιτέρω μειώσεις της ανεργίας και η συνεχιζόμενη αύξηση των πραγματικών μισθών ανά εργαζόμενο δείχνουν μια επιτάχυνση του ρυθμού ανόδου της κατανάλωσης, στηριζόμενη και από τις θετικές επιδράσεις της δημοσιονομικής χαλάρωσης σε ορισμένες χώρες. Η άνοδος της κατανάλωσης αναμένεται να μετριαστεί ελαφρώς το 2021-22, συμβαδίζοντας με τη χαμηλότερη αύξηση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος τα δύο αυτά έτη.

Η άνοδος της ιδιωτικής κατανάλωσης εκτιμάται ότι θα επηρεαστεί θετικά από τις ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης και την αυξανόμενη καθαρή περιουσιακή θέση. Τα ονομαστικά επιτόκια τραπεζικών χορηγήσεων αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να μειωθούν ελαφρώς περαιτέρω βραχυπρόθεσμα, προτού σταθεροποιηθούν και στη συνέχεια αυξηθούν μετρίως την περίοδο 2021-22. Δεδομένου ότι τα επιτόκια και ο όγκος των τραπεζικών χορηγήσεων προς τα νοικοκυριά εκτιμάται, βάσει των προβολών, ότι θα παρουσιάσουν συγκρατημένη μόνο άνοδο τα επόμενα έτη, οι ακαθάριστες πληρωμές τόκων αναμένεται να διατηρηθούν σε χαμηλά επίπεδα και συνεπώς να συνεχίσουν να στηρίζουν την ιδιωτική κατανάλωση. Επιπλέον, η καθαρή περιουσιακή θέση αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να αυξηθεί περαιτέρω σε πραγματικούς όρους την περίοδο 2021-2022, ωθούμενη από τις συνεχιζόμενες ισχυρές υπεραξίες επί ακινήτων. Σε συνδυασμό με την πρόοδο που έχει ήδη επιτευχθεί ως προς την απομόχλευση, η άνοδος της καθαρής περιουσιακής θέσης αναμένεται επίσης να στηρίξει μετρίως την κατανάλωση.

Η άνοδος των επενδύσεων σε κατοικίες αναμένεται να συνεχιστεί, αν και με πιο συγκρατημένο ρυθμό. Βραχυπρόθεσμα, οι δείκτες εμπιστοσύνης για τον κατασκευαστικό τομέα υποδηλώνουν συνεχιζόμενη, αλλά συγκρατημένη, άνοδο των επενδύσεων σε κατοικίες. Συνεχιζόμενη συγκρατημένη άνοδο υποδηλώνουν επίσης η κάμψη του αριθμού των οικοδομικών αδειών, καθώς και πρόσφατες έρευνες που δείχνουν μείωση του ποσοστού των νοικοκυριών που σκοπεύουν να ξεκινήσουν επισκευαστικές εργασίες στις κατοικίες τους το επόμενο έτος. Μεσοπρόθεσμα, ηο ρυθμός ανόδου των επενδύσεων σε κατοικίες αναμένεται να σταθεροποιηθεί σε χαμηλά επίπεδα, αντανακλώντας τους ολοένα πιο δεσμευτικούς περιορισμούς από την πλευρά του παραγωγικού δυναμικού στον κατασκευαστικό τομέα σε ορισμένες χώρες. Οι δυσμενείς δημογραφικές τάσεις σε ορισμένες χώρες αναμένεται επίσης να επηρεάσουν αρνητικά τις επενδύσεις σε κατοικίες μεσοπρόθεσμα.

Οι επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται να παραμείνουν συγκρατημένες βραχυπρόθεσμα και να επιταχυνθούν σταδιακά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Η αύξηση των επιχειρηματικών επενδύσεων αναμένεται να παραμείνει υποτονική βραχυπρόθεσμα, σε μεγάλο βαθμό λόγω των δυσμενών κυκλικών επιδράσεων που συνδέονται με την υποτονική εξωτερική ζήτηση, την υποχώρηση του βαθμού χρησιμοποίησης του παραγωγικού δυναμικού προς τον ιστορικό μέσο όρο του και την αυξημένη αβεβαιότητα. Μεσοπρόθεσμα, η αύξηση των επιχειρηματικών επενδύσεων αναμένεται να επιταχυνθεί αλλά να είναι λιγότερο δυναμική σε σχέση με τα προηγούμενα έτη, αντανακλώντας τις σχετικά μέτριες εξελίξεις στο παγκόσμιο εμπόριο καθώς και τις μικρότερες ανάγκες για νέες εργοστασιακές εγκαταστάσεις. Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, καθώς διατυπώνεται η υπόθεση ότι η αβεβαιότητα θα εξαλειφθεί, ορισμένοι ευνοϊκοί θεμελιώδεις παράγοντες αναμένεται να στηρίξουν τις επιχειρηματικές επενδύσεις. Πρώτον, καθώς η συνολική ζήτηση θα παραμείνει ισχυρή για αρκετά έτη, οι επιχειρήσεις θα ενισχύσουν τις επενδύσεις τους ούτως ώστε να διευρυνθεί το παραγωγικό κεφαλαιακό απόθεμά τους. Δεύτερον, οι συνθήκες χρηματοδότησης αναμένεται να παραμείνουν ιδιαίτερα υποστηρικτικές στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Τρίτον, τα περιθώρια κέρδους αναμένεται να βελτιωθούν, πράγμα που θα πρέπει να στηρίξει την αύξηση των επενδύσεων. Τέταρτον, θετική επίδραση στις επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται να προέλθει από τη μείωση του δείκτη μόχλευσης των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων τα τελευταία έτη, χάρη στην ανάκαμψη των τιμών των μετοχών, τη συνεχιζόμενη συσσώρευση στοιχείων ενεργητικού και τη μέτρια αύξηση της δανειακής χρηματοδότησης, αν και η ενοποιημένη ακαθάριστη δανειακή επιβάρυνση εξακολουθεί να υπερβαίνει τα προ κρίσης επίπεδα και αναμένεται να αυξηθεί μετρίως στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Τέλος, οι ακαθάριστες πληρωμές τόκων των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων έχουν μειωθεί σε πρωτοφανή χαμηλά επίπεδα τα τελευταία έτη και αναμένεται να αυξηθούν σταδιακά μόνο τα επόμενα έτη, στηρίζοντας τις επιχειρηματικές επενδύσεις.

Η αύξηση των εξαγωγών αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να είναι συγκρατημένη βραχυπρόθεσμα και να ανακάμψει σταδιακά στο υπόλοιπο του χρονικού ορίζοντα προβολής. Έπειτα από χαμηλούς ρυθμούς αύξησης το β΄ και το γ΄ τρίμηνο του 2019, οι εξαγωγές αναμένεται, βάσει των προβολών, να παραμείνουν αδύναμες τους τελευταίους μήνες του 2019, συμβαδίζοντας με την επίμονη επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου. Μεσοπρόθεσμα οι εξαγωγές της ζώνης του ευρώ αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να ανακάμψουν και να αυξηθούν συμβαδίζοντας σε γενικές γραμμές με την εξωτερική ζήτηση (βλ. Πλαίσιο 2). Οι εισαγωγές, έπειτα από υψηλή απόδοση το β΄ τρίμηνο του 2019 (σχετιζόμενη με έντονη άνοδο της αύξησης των επενδύσεων στην Ιρλανδία) και μέτρια αύξηση το γ΄ τρίμηνο, αναμένεται να αυξηθούν σε γενικές γραμμές σύμφωνα με τη συνολική ζήτηση (εγχώρια ζήτηση συν τις εξαγωγές) στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Συνολικά, η συμβολή του εμπορικού ισοζυγίου στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να είναι σε γενικές γραμμές ουδέτερη σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής.

Η αύξηση της απασχόλησης αναμένεται, βάσει των προβολών, να είναι συγκρατημένη, αντανακλώντας εν μέρει πρόσκαιρους παράγοντες βραχυπρόθεσμα, ενώ περιορισμοί από την πλευρά της προσφοράς εργασίας αναμένεται να εμφανιστούν σε μεταγενέστερο σημείο του χρονικού ορίζοντα προβολής. Η απασχόληση με βάση τον αριθμό των εργαζομένων αυξήθηκε κατά 0,1% το γ΄ τρίμηνο του 2019, καταδεικνύοντας επιβράδυνση της δυναμικής σε σύγκριση με τους τριμηνιαίους ρυθμούς αύξησης που παρατηρήθηκαν την τελευταία τετραετία. Η αύξηση της απασχόλησης θα παραμείνει, βάσει των προβολών, μάλλον συγκρατημένη μεσοπρόθεσμα, λόγω των περιορισμών από την πλευρά της προσφοράς εργασίας. Επιπλέον, προς το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής η ζήτηση εργασίας αναμένεται επίσης να μετριαστεί συμβαδίζοντας με την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας.

Η αύξηση του εργατικού δυναμικού αναμένεται να μετριαστεί στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Το εργατικό δυναμικό αναμένεται να εξακολουθήσει να αυξάνεται, αντανακλώντας την προβλεπόμενη καθαρή εισροή μεταναστών (συμπεριλαμβανομένης της αναμενόμενης ένταξης των προσφύγων) και τις συνεχιζόμενες αυξήσεις του ποσοστού συμμετοχής στην αγορά εργασίας. Εντούτοις, οι παράγοντες αυτοί αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να εξαλειφθούν σταδιακά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής και η δυσμενής επίπτωση της γήρανσης του πληθυσμού στον ρυθμό αύξησης του εργατικού δυναμικού αναμένεται να ενισχυθεί, καθώς ο αριθμός των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας που αποχωρούν από το εργατικό δυναμικό θα είναι υψηλότερος από τον αριθμό των νεοεισερχομένων.

Το ποσοστό ανεργίας της ζώνης του ευρώ αναμένεται να υποχωρήσει σταθερά σε 7,1% το 2022. Το ποσοστό ανεργίας υποχώρησε σε 7,5% τον Οκτώβριο του 2019, δηλαδή στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί από το 2008. Τα ποσοστά ανεργίας αναμένεται να συνεχίσουν να παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ.

Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να ανακάμψει στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Έπειτα από την ισχυρή δυναμική που καταγράφηκε το 2017, η παραγωγικότητα της εργασίας ανά εργαζόμενο και ανά ώρα υποχώρησε το 2018, αντανακλώντας την απροσδόκητη εξασθένηση της οικονομικής δραστηριότητας. Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας θα είναι επίσης υποτονικός το 2019, λόγω της χαμηλής αύξησης του προϊόντος και της παράλληλης αρκετά ισχυρής αύξησης της απασχόλησης. Κατά το υπόλοιπο του χρονικού ορίζοντα, η αύξηση της παραγωγικότητας αναμένεται να επιταχυνθεί, καθώς η δραστηριότητα θα ανακάμπτει, ενώ η αύξηση των εισροών εργασίας επιβραδύνεται. Μεσοπρόθεσμα, η ετήσια αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας θα πρέπει να συγκλίνει προς τον προ κρίσης μέσο όρο της (1%).^[4]

Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2019, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω για το 2019 και το 2020, ενώ δεν έχει αναθεωρηθεί για το 2021. Η ανάπτυξη το 2020 έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω καθώς η επίδραση των σημαντικών προς τα κάτω αναθεωρήσεων της εξωτερικής ζήτησης αντισταθμίζεται εν μέρει μόνο από την επίδραση της πιο υποστηρικτικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής και την υποτίμηση του ευρώ σε σταθμισμένους όρους. Το 2021 η επίδραση μιας πιο περιορισμένης περαιτέρω αναθεώρησης της εξωτερικής ζήτησης προς τα κάτω αντισταθμίζεται από πιο υποστηρικτικές πολιτικές.

2 Τιμές και κόστος

Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να μειωθεί σε 1,1% το 2020 και στη συνέχεια να αυξηθεί σε 1,4% το 2021 και 1,6% το 2022 (βλ. Διάγραμμα 2). Οι ρυθμοί του μετρούμενου πληθωρισμού εκτιμάται ότι θα είναι συγκρατημένοι, αλλά κάπως ευμετάβλητοι μέχρι το β΄ τρίμηνο του 2020, αντανακλώντας κυρίως τις επιδράσεις της βάσης σύγκρισης στον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) των τιμών της ενέργειας. Μέχρι τις αρχές του 2021, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) των τιμών της ενέργειας θα παραμείνει αρνητικός και θα γίνει θετικός μόνο το β΄ τρίμηνο του 2021, καθώς θα σταθεροποιείται η καμπύλη των τιμών των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου και θα τίθενται επίσης σε εφαρμογή ορισμένες φορολογικές αυξήσεις. Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) των ειδών διατροφής εκτιμάται ότι θα κυμανθεί γύρω από το 1,8%. Έπειτα από μέτρια αύξηση μέχρι το τέλος του 2019, ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής δεν θα σημειώσει αξιόλογη μεταβολή στη διάρκεια του 2020 και θα αυξηθεί σε 1,4% το 2021 και 1,6% το 2022. Η ανοδική πορεία του πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής αναμένεται να στηριχθεί από την ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας, τη σχετικά σθεναρή άνοδο των μισθών εν μέσω στενότητας στις αγορές εργασίας και από την ανάκαμψη των περιθωρίων κέρδους καθώς η δραστηριότητα θα ανακάμπτει, υποβοηθούμενη, μεταξύ άλλων, από τα μέτρα νομισματικής πολιτικής που έλαβε η ΕΚΤ τον Σεπτέμβριο του 2019. Η άνοδος των τιμών των μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων αναμένεται επίσης να στηρίξει κάπως τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής.

Έπειτα από υποχώρηση το β΄ εξάμηνο του 2019, ο ρυθμός ανόδου της μισθολογικής δαπάνης ανά απασχολούμενο αναμένεται, βάσει των προβολών, σταδιακά να ενισχυθεί, καθώς εξακολουθεί να υπάρχει στενότητα στις αγορές εργασίας. Ο κύριος παράγοντας που συμβάλλει στην άνοδο των μισθών είναι η προβλεπόμενη αύξηση της στενότητας στις αγορές εργασίας σε ορισμένα μέρη της ζώνης του ευρώ. Πέραν της κυκλικής δυναμικής, η άνοδος του μετρούμενου πληθωρισμού την τελευταία διετία αναμένεται να συμβάλει σε εύρωστο ρυθμό ανόδου των μισθών σε όσες χώρες της ζώνης του ευρώ εφαρμόζουν διαδικασία καθορισμού των μισθών σε συνάρτηση με τον καταγεγραμμένο την προηγούμενη περίοδο πληθωρισμό. Επιπλέον, ορισμένες χώρες θέσπισαν αυξήσεις του κατώτατου μισθού, που ενδέχεται να επηρεάσουν την κατανομή των μισθών.

Ο ρυθμός αύξησης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, βάσει των προβολών, θα μειωθεί μέχρι τις αρχές του 2021 και στη συνέχεια δεν θα σημειώσει αξιόλογη μεταβολή. Μετά από έξαρση το 2019 στο πλαίσιο της κυκλικής επιβράδυνσης της παραγωγικότητας, ο ρυθμός αύξησης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος αναμένεται να μετριαστεί στη διάρκεια του 2020 και στη συνέχεια να παραμείνει σε 1,4%. Η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος το 2020 αντανακλά ανάκαμψη του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας σε ένα περιβάλλον αμετάβλητου ρυθμού αύξησης των μισθών, ενώ η οριζόντια πορεία στη συνέχεια δείχνει συνεχή επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας σε συνδυασμό με ανάκαμψη του ρυθμού ανόδου των μισθών.

Έπειτα από συρρίκνωση το 2019, τα περιθώρια κέρδους αναμένεται να συνεχίσουν να μειώνονται το 2020 και στη συνέχεια να ανακάμψουν ελαφρώς στο υπόλοιπο διάστημα του χρονικού ορίζοντα προβολής. Τα περιθώρια κέρδους έχουν συμπιεστεί από τα μέσα του 2018 και αναμένεται να παραμείνουν συμπιεσμένα στη διάρκεια του 2020, λόγω της εξασθένησης της οικονομικής δραστηριότητας, ιδίως στον τομέα της μεταποίησης. Σε αυτό το περιβάλλον λειτουργούν ως ανάχωμα στην επιτάχυνση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος η οποία σχετίζεται με την παραγωγικότητα. Επιπροσθέτως, οι προηγούμενες αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου είχαν δυσμενή επίδραση στους όρους εμπορίου, επηρεάζοντας αρνητικά τις εξελίξεις στα περιθώρια κέρδους. Αυτοί οι παράγοντες αναμένεται να γίνουν λιγότερο σημαντικοί, καθώς οι τιμές του πετρελαίου θα σταθεροποιούνται και η οικονομική δραστηριότητα θα ανακάμπτει, ενώ οι προηγούμενες αυξήσεις των μισθών θα μετακυλίονται σταδιακά στις τιμές.

Έπειτα από επιβράδυνση στη διάρκεια του 2019, οι εξωτερικές πιέσεις στις τιμές αναμένεται να αυξηθούν συγκρατημένα μέχρι το 2021 και στη συνέχεια να είναι σταθερές. Ο ετήσιος ρυθμός ανόδου του αποπληθωριστή των εισαγωγών εκτιμάται ότι επιβραδύνθηκε το 2019 και αναμένεται να επιταχυνθεί σταδιακά το 2020 και το 2021. Αυτή η τάση διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από τις μεταβολές των τιμών του πετρελαίου, που ώθησαν προς τα κάτω τις τιμές των εισαγομένων το 2019 και, όπως υποδηλώνει η καμπύλη των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί των τιμών του πετρελαίου, θα συνεχίσουν να τις συμπιέζουν κάπως στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, αλλά σε σαφώς μικρότερο βαθμό. Οι αυξανόμενες τιμές των μη πετρελαϊκών βασικών εμπορευμάτων και οι υποκείμενες πιέσεις στις τιμές σε παγκόσμιο επίπεδο εκτιμάται ότι θα ασκήσουν αυξητική επίδραση στον πληθωρισμό των τιμών εισαγομένων.

Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2019, η προβολή για τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) έχει αναθεωρηθεί προς τα πάνω για το 2020 και προς τα κάτω για το 2021. Αυτές οι αναθεωρήσεις εξηγούνται εν μέρει από τη συνιστώσα της ενέργειας, η οποία αναθεωρήθηκε προς τα πάνω για το 2020 αλλά προς τα κάτω για το 2021, λόγω των υψηλότερων τιμών του πετρελαίου σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα και μιας ελαφρώς πιο καθοδικής κλίσης της καμπύλης των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί των τιμών του πετρελαίου. Ο πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) των τιμών των ειδών διατροφής αναθεωρήθηκε επίσης προς τα κάτω για το 2020 και το 2021, εν μέρει αντανακλώντας μείωση του πληθωρισμού των διεθνών τιμών των τροφίμων. Η προβολή για τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας αναθεωρήθηκαν ελαφρώς προς τα πάνω για το 2020 και ελαφρώς προς τα κάτω για το 2021, αντανακλώντας την αλληλεπίδραση μεταξύ, αφενός, των ανοδικών πιέσεων από την υποχώρηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας και των έμμεσων επιδράσεων από την αύξηση των τιμών του πετρελαίου και, αφετέρου, της μείωσης των παγκόσμιων τιμών και της χαμηλότερης πορείας των μισθών και των περιθωρίων κέρδους.

3 Δημοσιονομικές προοπτικές

Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ^[7] εκτιμάται ότι θα είναι επεκτατική την περίοδο 2019-21 και σε γενικές γραμμές ουδέτερη το 2022. Η χαλάρωση, βάσει των προβολών, της κατεύθυνσης της δημοσιονομικής πολιτικής την περίοδο 2019-21 οφείλεται κυρίως σε περικοπές των άμεσων φόρων και σε αύξηση των δημόσιων μεταβιβάσεων και ως έναν βαθμό στην αύξηση των δημόσιων επενδύσεων και της δημόσιας κατανάλωσης. Το 2022 η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να είναι σε γενικές γραμμές ουδέτερη, με κάποιες περιορισμένες περαιτέρω περικοπές των άμεσων φορών και πρόσθετες δαπάνες.

Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα στη ζώνη του ευρώ αναμένεται, βάσει των προβολών, να μειωθεί σταθερά την περίοδο 2019-21 και να σταθεροποιηθεί το 2022, ενώ ο λόγος του χρέους θα παραμείνει σε καθοδική πορεία. Η μείωση του δημοσιονομικού αποτελέσματος την περίοδο 2019-21 οφείλεται στην επεκτατική κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής. Αυτό αντισταθμίζεται εν μέρει από τις χαμηλότερες δαπάνες για τόκους, ενώ η κυκλική συνιστώσα παραμένει αμετάβλητη στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Ο μειούμενος λόγος του δημόσιου χρέους στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής υποστηρίζεται από την ευνοϊκή διαφορά ρυθμού ανάπτυξης-επιτοκίου και από το πρωτογενές πλεόνασμα, αν και αυτό μειώνεται με την πάροδο του χρόνου.

Οι δημοσιονομικές προοπτικές στη ζώνη του ευρώ για την περίοδο 2020-21 επιδεινώθηκαν ελαφρώς σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2019. Έπειτα από μια περιορισμένη αναθεώρηση προς τα πάνω το 2019, η αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος το 2020 και το 2021 αντανακλά την πρόσθετη δημοσιονομική χαλάρωση, ενώ η κυκλική συνιστώσα και οι προβολές για τις δαπάνες για τόκους παραμένουν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες. Ο λόγος του χρέους αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να ακολουθήσει μια ελαφρώς πιο ανοδική πορεία σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2019, λόγω των αναθεωρήσεων προς τα πάνω των ιστορικών δεδομένων, των χαμηλότερων, βάσει των προβολών, πρωτογενών πλεονασμάτων και των λιγότερο ευνοϊκών διαφορών ρυθμού ανάπτυξης-επιτοκίου την περίοδο 2020-21.