1 Συνοπτική παρουσίαση
Η οικονομία της ζώνης του ευρώ προβλέπεται να συνεχίσει τη σταδιακή ανάκαμψή της τα επόμενα έτη, εν μέσω σημαντικής γεωπολιτικής αβεβαιότητας και αβεβαιότητας ως προς την πολιτική που θα ασκηθεί. Αν και η ανάπτυξη ξανάρχισε με συγκρατημένο ρυθμό στη διάρκεια του 2024, οι πρόσφατοι δείκτες υποδηλώνουν εξασθένηση της ανάπτυξης βραχυπρόθεσμα, καθώς η συνεχιζόμενη υποτονική εμπιστοσύνη των καταναλωτών και η υψηλή αβεβαιότητα πιθανόν να ενισχύσουν τα κίνητρα αποταμίευσης των νοικοκυριών. Ωστόσο, υπάρχουν οι συνθήκες για την εκ νέου ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης. Πιο συγκεκριμένα, η άνοδος των πραγματικών μισθών και της απασχόλησης, σε ένα περιβάλλον ισχυρών αγορών εργασίας, αναμένεται να στηρίξει μια ανάκαμψη που θα εξακολουθήσει να στηρίζεται μεταξύ άλλων στην κατανάλωση. Η εγχώρια ζήτηση αναμένεται επίσης να ενισχυθεί από τη χαλάρωση των συνθηκών χρηματοδότησης, σύμφωνα με τις προσδοκίες της αγοράς για τη μελλοντική πορεία των επιτοκίων. Παρότι περιβάλλονται από υψηλή αβεβαιότητα, οι δημοσιονομικές πολιτικές βρίσκονται, βάσει των υποθέσεων, συνολικά σε πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής. Ωστόσο, οι πόροι του προγράμματος Next Generation EU (NGEU) αναμένεται να στηρίξουν την ανάπτυξη έως τη λήξη του το 2027. Σύμφωνα με την υπόθεση του βασικού σεναρίου ότι οι εμπορικές πολιτικές των κυριότερων εμπορικών εταίρων της Ευρώπης παραμένουν αμετάβλητες, η εξωτερική ζήτηση αναμένεται να ενισχυθεί και να στηρίξει τις εξαγωγές της ζώνης του ευρώ. Ως εκ τούτου, οι καθαρές εξαγωγές αναμένεται να έχουν σε γενικές γραμμές ουδέτερη συμβολή στην αύξηση του ΑΕΠ, παρά τις υφιστάμενες προκλήσεις ανταγωνιστικότητας. Το ποσοστό ανεργίας προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα. Καθώς ορισμένοι από τους κυκλικούς παράγοντες που μείωσαν πρόσφατα την παραγωγικότητα αρχίζουν να εξαλείφονται, η παραγωγικότητα αναμένεται να ανακάμψει στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, αν και εξακολουθούν να υπάρχουν διαρθρωτικές προκλήσεις. Συνολικά, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται, βάσει των προβολών, να διαμορφωθεί σε 0,7% το 2024, 1,1% το 2025 και 1,4% το 2026 και στη συνέχεια να επιβραδυνθεί σε 1,3% το 2027. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Σεπτεμβρίου 2024, οι προοπτικές για την αύξηση του ΑΕΠ έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω, κυρίως λόγω αναθεωρήσεων των στοιχείων για τις επενδύσεις το α΄ εξάμηνο του 2024, προσδοκιών για χαμηλότερο ρυθμό αύξησης των εξαγωγών το 2025 και μιας μικρής προς τα κάτω αναθεώρησης της προβλεπόμενης επέκτασης της εγχώριας ζήτησης το 2026.[1]
Ο γενικός πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ προβλέπεται να αυξηθεί στα τέλη του 2024 και στη συνέχεια να μειωθεί σε επίπεδα γύρω από τον στόχο της ΕΚΤ για πληθωρισμό 2% από το β΄ τρίμηνο του 2025. Οι επιδράσεις βάσης στη συνιστώσα της ενέργειας αναμένεται να αποτελέσουν τον κύριο παράγοντα που θα συμβάλει στην πρόσκαιρη αύξηση του πληθωρισμού στην αρχή του χρονικού ορίζοντα προβολής. Με βάση τις υποθέσεις για μείωση των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, ο πληθωρισμός των τιμών της ενέργειας είναι πιθανόν να παραμείνει αρνητικός έως το β΄ εξάμηνο του 2025 και στη συνέχεια να διατηρηθεί χαμηλός, με εξαίρεση μια ελαφριά άνοδο το 2027 λόγω της θέσπισης νέων μέτρων για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής αναμένεται, βάσει των προβολών, να αυξηθεί έως τα μέσα του 2025, κυρίως λόγω της εκ νέου ενίσχυσης της δυναμικής των τιμών των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής, και στη συνέχεια να μειωθεί σε 2,2% κατά μέσο όρο έως το 2027. Ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής (HICPX) αναμένεται να μειωθεί στις αρχές του 2025 καθώς οι έμμεσες επιδράσεις προηγούμενων διαταραχών των τιμών της ενέργειας θα εξασθενούν, οι πιέσεις από την πλευρά του κόστους εργασίας θα υποχωρούν και οι επιδράσεις από την προηγηθείσα αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής θα εξακολουθούν να μεταδίδονται με χρονική υστέρηση στις τιμές καταναλωτή. Η μείωση αυτή αναμένεται να προέλθει κυρίως από την υποχώρηση του πληθωρισμού των τιμών των υπηρεσιών, ο οποίος μέχρι στιγμής υπήρξε σχετικά επίμονος. Συνολικά, ο πληθωρισμός HICPX αναμένεται να αποκλιμακωθεί από 2,9% το 2024 σε 1,9% το 2027. Ο ρυθμός αύξησης των μισθών θα παραμείνει αρχικά υψηλός, αλλά θα υποχωρήσει σταδιακά καθώς θα εξασθενούν οι πιέσεις που συνδέονται με την αντιστάθμιση του πληθωρισμού. Η συγκράτηση του ρυθμού αύξησης των αμοιβών ανά απασχολούμενο, σε συνδυασμό με την ανάκαμψη της ανόδου της παραγωγικότητας, αναμένεται να οδηγήσει σε σημαντικά βραδύτερη αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος. Ως εκ τούτου, οι εγχώριες πιέσεις στις τιμές αναμένεται να υποχωρήσουν, με τα περιθώρια κέρδους αρχικά να απορροφούν τις πιέσεις που προέρχονται από το κόστος εργασίας ενόσω αυτές θα παραμένουν υψηλές, και να ανακάμπτουν στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Οι εξωτερικές πιέσεις στις τιμές αναμένεται να παραμείνουν συγκρατημένες συνολικά. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024, οι προοπτικές για τον γενικό πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ έχουν αναθεωρηθεί οριακά προς τα κάτω για το 2024 και το 2025, κυρίως λόγω των χαμηλότερων από ό,τι αναμενόταν στοιχείων και των υποθέσεων για χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου και της ηλεκτρικής ενέργειας.
Πίνακας 1
Προβολές για την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ
(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, αναθεωρήσεις σε ποσοστιαίες μονάδες)
| Δεκέμβριος 2024 | Αναθεωρήσεις σε σχέση με τον Σεπτέμβριο 2024 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2024 | 2025 | 2026 | |
Πραγματικό ΑΕΠ | 0,5 | 0,7 | 1,1 | 1,4 | 1,3 | -0,1 | -0,2 | -0,1 |
ΕνΔΤΚ | 5,4 | 2,4 | 2,1 | 1,9 | 2,1 | -0,1 | -0,1 | 0,0 |
ΕνΔΤΚ χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής | 4,9 | 2,9 | 2,3 | 1,9 | 1,9 | 0,0 | 0,0 | -0,1 |
Σημειώσεις: Για το πραγματικό ΑΕΠ τα στοιχεία αναφέρονται σε ετήσιους μέσους όρους και είναι διορθωμένα εποχικώς και ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών. Τα ιστορικά στοιχεία ενδέχεται να διαφέρουν από τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις της Eurostat οι οποίες ενσωματώνουν πληροφορίες που έγιναν διαθέσιμες μετά την καταληκτική ημερομηνία των προβολών. Οι αναθεωρήσεις υπολογίζονται με βάση στρογγυλοποιημένα μεγέθη. Τα στοιχεία διατίθενται για λήψη, και με τριμηνιαία συχνότητα, από τη βάση δεδομένων για τις μακροοικονομικές προβολές (Macroeconomic Projection Database - MPD) στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ.
2 Το διεθνές περιβάλλον
Η δυναμική της παγκόσμιας ανάπτυξης παραμένει ισχυρή, παρόλο που οι αυξανόμενοι ανασταλτικοί παράγοντες αναδεικνύουν τον εύθραυστο χαρακτήρα των παγκόσμιων οικονομικών προοπτικών.[2] Ο ρυθμός της παγκόσμιας ανάπτυξης ήταν ελαφρώς υψηλότερος το γ΄ τρίμηνο του τρέχοντος έτους, συμβαδίζοντας σε γενικές γραμμές με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024, καθώς η οικονομική δραστηριότητα στην Κίνα παρουσίασε επιτάχυνση και ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ στις ΗΠΑ ήταν υψηλότερος από ό,τι αναμενόταν. Παρά την ευρείας βάσης υποτονικότητα του τομέα της μεταποίησης, τα εισερχόμενα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η παγκόσμια ανάπτυξη αναμένεται να παραμείνει εύρωστη το δ΄ τρίμηνο του 2024, υποβοηθούμενη από τις υψηλές επιδόσεις της οικονομίας των ΗΠΑ και από τη δημοσιονομική στήριξη προκειμένου για την Κίνα και το Ηνωμένο Βασίλειο. Ωστόσο, οι γεωπολιτικές εντάσεις στη Μέση Ανατολή, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η συνεχιζόμενη υποτονικότητα της κινεζικής αγοράς ακινήτων και η πιθανότητα η επόμενη κυβέρνηση των ΗΠΑ να ασκήσει πιο εσωστρεφή πολιτική υποδηλώνουν ότι η δυναμική της παγκόσμιας ανάπτυξης παραμένει εύθραυστη.
Πίνακας 2
Το διεθνές περιβάλλον
(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, αναθεωρήσεις σε ποσοστιαίες μονάδες)
| Δεκέμβριος 2024 | Αναθεωρήσεις σε σχέση με τον Σεπτέμβριο 2024 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2024 | 2025 | 2026 | |
Παγκόσμιο πραγματικό ΑΕΠ (εκτός της ζώνης του ευρώ) | 3,6 | 3,4 | 3,5 | 3,3 | 3,2 | 0,0 | 0,1 | 0,0 |
Παγκόσμιο εμπόριο (εκτός ζώνης ευρώ)1) | 0,9 | 4,0 | 3,6 | 3,3 | 3,2 | 0,9 | 0,2 | 0,0 |
Εξωτερική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών ζώνης ευρώ2) | 0,5 | 3,1 | 3,5 | 3,3 | 3,2 | 0,6 | 0,1 | 0,0 |
Παγκόσμιος ΔΤΚ (εκτός ζώνης ευρώ) | 5,0 | 4,2 | 3,2 | 2,8 | 2,6 | 0,0 | -0,1 | 0,0 |
Τιμές εξαγωγών ανταγωνιστών σε εθνικό νόμισμα3) | -1,0 | 2,2 | 1,7 | 2,3 | 2,1 | -0,2 | -0,5 | -0,1 |
Σημείωση: Οι αναθεωρήσεις υπολογίζονται με βάση στρογγυλοποιημένα μεγέθη.
1) Υπολογίζεται ως σταθμισμένος μέσος όρος των εισαγωγών.
2) Υπολογίζεται ως σταθμισμένος μέσος όρος των εισαγωγών των εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ.
3) Υπολογίζεται ως σταθμισμένος μέσος όρος των αποπληθωριστών των εξαγωγών των εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ.
Η παγκόσμια ανάπτυξη αναμένεται, βάσει των προβολών, να παραμείνει συγκρατημένη και να επιβραδυνθεί ελαφρώς στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Ο ρυθμός αύξησης του παγκόσμιου πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να διαμορφωθεί σε 3,4% το 2024 και 3,5% το 2025, στη συνέχεια να υποχωρήσει στο 3,3% το 2026 και στο 3,2% το 2027 (Πίνακας 2). Οι καλύτερες προοπτικές βραχυπρόθεσμα σε σύγκριση με τις προηγούμενες προβολές αντανακλούν ισχυρά οικονομικά στοιχεία στις ΗΠΑ και την Κίνα, καθώς και δημοσιονομικά μέτρα στήριξης τόσο στην Κίνα (κυρίως για την άμβλυνση των χρηματοδοτικών πιέσεων των τοπικών και περιφερειακών διοικήσεων) όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ωστόσο, το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών δημιουργεί σημαντική πρόσθετη αβεβαιότητα. Ενώ είναι δύσκολο στην παρούσα φάση να εκτιμηθεί πότε ακριβώς και σε ποιο βαθμό θα εκπληρωθούν οι προεκλογικές δεσμεύσεις του νέου προέδρου, το βασικό σενάριο των προβολών για τις ΗΠΑ ήδη ενσωματώνει αυστηρότερες μεταναστευτικές πολιτικές και την παράταση των μειώσεων του φόρου εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων που θεσπίστηκαν το 2017 και λήγουν το 2025. Η ελαφρά υποχώρηση του ρυθμού παγκόσμιας ανάπτυξης αργότερα στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής οφείλεται κυρίως στις προσδοκίες για επιβράδυνση της ανάπτυξης στην Κίνα, που αντανακλά δυσμενή δημογραφικά στοιχεία, και για κάποια επιβράδυνση στις ΗΠΑ λόγω μειωμένης εισροής μεταναστών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής αναμένεται, βάσει των υποθέσεων, να δώσει προσωρινή μόνο ώθηση στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ, καθώς οι μελλοντικές αυξήσεις της φορολογίας νομικών προσώπων αναμένεται να επηρεάσουν αρνητικά τη δραστηριότητα του ιδιωτικού τομέα, με αποτέλεσμα χαμηλότερη ανάπτυξη το 2027.
Το παγκόσμιο εμπόριο, αφού κατέγραψε υψηλότερη αύξηση από ό,τι αναμενόταν το γ΄ τρίμηνο, αναμένεται, βάσει των προβολών, να επιβραδυνθεί εν μέσω λιγότερο ευνοϊκής σύνθεσης της ζήτησης, με καθοδικούς κινδύνους που σχετίζονται με τον αυξημένο εμπορικό προστατευτισμό και κατακερματισμό. Τα στοιχεία για τις παγκόσμιες εισαγωγές το γ΄ τρίμηνο ήταν υψηλότερα από ό,τι αναμενόταν, λόγω της απότομης αύξησης του εμπορίου των ΗΠΑ. Αποσπασματικές ενδείξεις υποδηλώνουν ότι οι αμερικανικές επιχειρήσεις είχαν επισπεύσει τις εισαγωγές τους εν όψει πιθανών περιορισμών στο εμπόριο και εν αναμονή απεργιών σε λιμένες τον Οκτώβριο. Ενώ το παγκόσμιο εμπόριο παραμένει ευμετάβλητο από τη φύση του, τα εισερχόμενα στοιχεία υποδηλώνουν επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης των παγκόσμιων εισαγωγών το δ΄ τρίμηνο. Η επιβράδυνση αυτή αντανακλά την υποτονικότητα του κύκλου της παγκόσμιας μεταποιητικής δραστηριότητας και την ομαλοποίηση των εισαγωγών αγαθών μετά την προηγούμενη επίσπευση των εισαγωγών. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται από τη λιγότερο ευνοϊκή σύνθεση της παγκόσμιας ζήτησης, η οποία επί του παρόντος προέρχεται από τον τομέα των υπηρεσιών και την κατανάλωση του δημόσιου τομέα, συνιστώσες που χαρακτηρίζονται από χαμηλότερη ένταση εμπορίου. Στο υπόλοιπο διάστημα του χρονικού ορίζοντα προβολής, το εμπόριο αναμένεται να αυξηθεί συμβαδίζοντας με την παγκόσμια δραστηριότητα, καθώς η σύνθεση της ζήτησης θα μεταβάλλεται υπέρ συνιστωσών μεγαλύτερης έντασης εμπορίου (π.χ. μεταποίηση και επενδύσεις). Η αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου και η εξωτερική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ έχουν αναθεωρηθεί σημαντικά προς τα πάνω για το 2024 λόγω των ευνοϊκότερων καταγραφόμενων στοιχείων, ενώ για το υπόλοιπο του χρονικού ορίζοντα προβολής παραμένουν σε γενικές γραμμές παρόμοιες με τις προβολές του Σεπτεμβρίου. Ο ρυθμός αύξησης της εξωτερικής ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ αναμένεται, βάσει των προβολών, να επιταχυνθεί από 3,1% το 2024 σε 3,5% το 2025 – καθώς θα ανακάμπτει το εμπόριο των χωρών που αποτελούν άμεσους εμπορικούς εταίρους της ζώνης του ευρώ – και στη συνέχεια να υποχωρήσει ελαφρώς σε 3,3% το 2026 και 3,2% το 2027. Ωστόσο, οι προοπτικές παραμένουν πολύ αβέβαιες. Η περαιτέρω επίσπευση των εισαγωγών, λόγω των προσδοκιών για εμπορικούς περιορισμούς, θα μπορούσε να ενισχύσει το εμπόριο βραχυπρόθεσμα. Μεσοπρόθεσμα, το εμπόριο θα μπορούσε να εξασθενήσει περισσότερο εν μέσω συνεχιζόμενων γεωπολιτικών εντάσεων και πιθανής αύξησης του εμπορικού προστατευτισμού.
Ο παγκόσμιος πληθωρισμός αναμένεται, βάσει των προβολών, να παραμείνει σε καθοδική πορεία στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, ενώ ο ρυθμός αύξησης των τιμών εξαγωγών των ανταγωνιστών της ζώνης του ευρώ έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου. Ο παγκόσμιος πληθωρισμός παραμένει σε σταδιακή καθοδική πορεία, αν και ο πληθωρισμός των υπηρεσιών εξακολουθεί να είναι επίμονος στις προηγμένες οικονομίες λόγω του υψηλού ρυθμού αύξησης των μισθών. Ο παγκόσμιος γενικός πληθωρισμός βάσει του δείκτη τιμών καταναλωτή (ΔΤΚ) αναμένεται, βάσει των προβολών, να μειωθεί από 4,2% το 2024 σε 2,6% το 2027. Στις προηγμένες οικονομίες, η διαδικασία αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού αναμένεται, βάσει των προβολών, να συνεχιστεί και ο γενικός πληθωρισμός θα συγκλίνει σταδιακά προς τους στόχους που έχουν θέσει οι κεντρικές τράπεζες μέχρι το 2026. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου, η προβλεπόμενη πορεία του πληθωρισμού παγκοσμίως έχει μεταβληθεί ελάχιστα. Ο ρυθμός μεταβολής των τιμών εξαγωγών των ανταγωνιστών της ζώνης του ευρώ, σε εθνικά νομίσματα και σε ετήσιους όρους, έγινε θετικός το 2024, καθώς εξαλείφθηκε ο αντίκτυπος των προηγούμενων μειώσεων των τιμών των βασικών εμπορευμάτων και εξασθένησαν οι πιέσεις σε προγενέστερα στάδια της αλυσίδας διαμόρφωσης των τιμών. Εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να κυμαίνεται γύρω στο 2% στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, επίπεδο παραπλήσιο με τον ιστορικό μέσο όρο του. Οι προς τα κάτω αναθεωρήσεις του ρυθμού αύξησης των τιμών εξαγωγών των ανταγωνιστών σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου για το 2025 και το 2026 αντανακλούν κυρίως τον αντίκτυπο των χαμηλότερων τιμών του πετρελαίου και της πιο σταθεροποιημένης πορείας αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού των τιμών παραγωγού στην Κίνα.
Πλαίσιο 1
Τεχνικές υποθέσεις
Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024, οι κύριες μεταβολές στις τεχνικές υποθέσεις αφορούν χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά υψηλότερες τιμές του φυσικού αερίου, ασθενέστερη συναλλαγματική ισοτιμία και χαμηλότερα επιτόκια. Οι υποθέσεις για τις τιμές του πετρελαίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, με βάση τις τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης, έχουν αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα κάτω, ενώ οι υποθέσεις για το φυσικό αέριο έχουν αναθεωρηθεί προς τα πάνω για το 2025 και ελαφρώς προς τα κάτω για το 2026. Οι τιμές της ενέργειας αναμένεται, βάσει των υποθέσεων, να μειωθούν στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Οι τιμές των μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων έχουν αναθεωρηθεί σημαντικά προς τα πάνω για το 2025 και ελαφρώς προς τα κάτω για το 2026. Η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ υποτιμήθηκε κατά 3,0% έναντι του δολαρίου ΗΠΑ και κατά 1,3% σε όρους ονομαστικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας και, βάσει των υποθέσεων, θα παραμείνει σταθερή στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Με βάση τις προσδοκίες της αγοράς, οι υποθέσεις για τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 20-30 μονάδες βάσης για την περίοδο 2025-26, ενώ οι υποθέσεις για τις αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων έχουν αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα πάνω.
Πίνακας
Τεχνικές υποθέσεις
| Δεκέμβριος 2024 | Αναθεωρήσεις σε σχέση με τον Σεπτέμβριο 2024 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2024 | 2025 | 2026 | ||
Βασικά εμπορεύματα: | |||||||||
Τιμή πετρελαίου (δολάρια ΗΠΑ/βαρέλι) | 83,7 | 81,8 | 71,8 | 70,1 | 69,2 | -1,6 | -5,7 | -4,2 | |
Τιμές φυσικού αερίου (EUR/MWh) | 40,6 | 34,3 | 42,9 | 34,9 | 29,3 | 0,3 | 4,3 | -1,2 | |
Χονδρικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας (EUR/MWh) | 103,5 | 76,7 | 89,9 | 79,5 | 73,6 | -0,9 | -3,6 | -3,3 | |
Δικαιώματα στο πλαίσιο του Συστήματος Εμπορίας | 83,7 | 65,4 | 69,6 | 71,8 | 74,0 | -3,1 | -5,6 | -6,0 | |
Δικαιώματα στο πλαίσιο του Συστήματος Εμπορίας | - | - | - | - | 59,0 | - | - | - | |
Τιμές μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων, σε δολάρια ΗΠΑ (ετήσια ποσοστιαία μεταβολή) | -12,5 | 8,9 | 5,8 | -0,4 | -1,7 | 1,6 | 4,5 | -2,9 | |
Συναλλαγματικές ισοτιμίες: | |||||||||
Συναλλαγματική ισοτιμία δολαρίου ΗΠΑ/ευρώ | 1,08 | 1,08 | 1,06 | 1,06 | 1,06 | -0,3 | -3,0 | -3,0 | |
Ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ (ΣΣΙ41) (α΄ τρ.1999 = 100) | 121,8 | 124,2 | 123,5 | 123,5 | 123,5 | -0,2 | -1,3 | -1,3 | |
Χρηματοοικονομικές υποθέσεις: | |||||||||
EURIBOR τριών μηνών (% ετησίως) | 3,4 | 3,6 | 2,1 | 2,0 | 2,2 | 0,0 | -0,3 | -0,2 | |
Αποδόσεις 10ετών ομολόγων του Δημοσίου (% ετησίως) | 3,1 | 2,9 | 2,9 | 3,1 | 3,2 | 0,0 | 0,1 | 0,1 | |
Σημειώσεις: Οι αναθεωρήσεις εκφράζονται ως ποσοστά (%) για τα επίπεδα και ως ποσοστιαίες μονάδες για τους ρυθμούς μεταβολής και τα ποσοστά ανά έτος. Οι αναθεωρήσεις των ρυθμών μεταβολής και των επιτοκίων υπολογίζονται με βάση αριθμητικά στοιχεία που έχουν στρογγυλοποιηθεί σε ένα δεκαδικό ψηφίο, ενώ οι αναθεωρήσεις που αναφέρονται ως ποσοστιαίες μεταβολές υπολογίζονται με μη στρογγυλοποιημένα μεγέθη. Οι τεχνικές υποθέσεις που αφορούν τα επιτόκια στη ζώνη του ευρώ και τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων βασίζονται στις προσδοκίες της αγοράς, με καταληκτική ημερομηνία για τη συμπερίληψη στοιχείων τις 20 Νοεμβρίου 2024. Οι τιμές του πετρελαίου αφορούν τις τιμές spot και προθεσμιακές (futures) του αργού πετρελαίου τύπου Brent. Οι τιμές του φυσικού αερίου αφορούν τις τιμές spot και προθεσμιακές του ολλανδικού χρηματιστηρίου ενέργειας (TTF). Οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας αφορούν τη μέση τιμή χονδρικής spot και προθεσμιακή στις πέντε μεγαλύτερες χώρες της ζώνης του ευρώ. Η «σύνθετη» τιμή των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί δικαιωμάτων εκπομπών στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ1 εκτιμάται ως η τιμή που καταγράφεται στο τέλος του μήνα (με γραμμική επέκταση της σειράς) στα δύο πλησιέστερα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια ενέργειας (EUA futures). Στη συνέχεια, λαμβάνεται ο μέσος όρος των μηνιαίων τιμών των EUA futures ώστε να προκύψει ένα ισοδύναμο της ετήσιας συχνότητας. Ελλείψει διαπραγμάτευσης των δικαιωμάτων εκπομπών στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ1, οι υποθέσεις για τις τιμές καθορίστηκαν από τους εμπειρογνώμονες του Ευρωσυστήματος στην οριακή τιμή πάνω από την οποία θα αποδεσμευτούν πρόσθετα δικαιώματα εκπομπών και η τιμή επικαιροποιήθηκε στις τιμές του 2027 (βλ. Πλαίσιο 2 για περισσότερες λεπτομέρειες). Η πορεία των τιμών των βασικών εμπορευμάτων προκύπτει από τις αγορές συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης κατά τις δέκα εργάσιμες ημέρες έως και την καταληκτική ημερομηνία. Βάσει των υποθέσεων, στον χρονικό ορίζοντα προβολής οι διμερείς συναλλαγματικές ισοτιμίες θα παραμείνουν αμετάβλητες στα μέσα επίπεδα που επικρατούσαν το διάστημα δέκα εργάσιμων ημερών που έληξε κατά την τελευταία ημερομηνία συμπερίληψης στοιχείων. Οι υποθέσεις για τις ονομαστικές αποδόσεις των 10ετών ομολόγων του Δημοσίου στη ζώνη του ευρώ βασίζονται στον μέσο όρο των αποδόσεων των 10ετών ομολόγων των χωρών, σταθμισμένο ως προς το ετήσιο ΑΕΠ. Όπου υπάρχουν τα απαραίτητα στοιχεία, οι ονομαστικές αποδόσεις των 10ετών ομολόγων του Δημοσίου ανά χώρα ορίζονται ως οι αποδόσεις των 10ετών ομολόγων αναφοράς με επέκταση της σειράς με βάση την προβλεπόμενη εξέλιξη της καμπύλης αποδόσεων κατά την έκδοση που προκύπτει, κατά την καταληκτική ημερομηνία, από τις αντίστοιχες καμπύλες αποδόσεων για τις επιμέρους χώρες. Για τις υπόλοιπες χώρες, οι αποδόσεις των 10ετών ομολόγων του Δημοσίου ανά χώρα ορίζονται ως η απόδοση των 10ετών ομολόγων αναφοράς με επέκταση της σειράς με βάση την τεχνική υπόθεση για τα μακροπρόθεσμα επιτόκια μηδενικού κινδύνου της ζώνης του ευρώ συν ένα σταθερό περιθώριο (παρατηρούμενο κατά την καταληκτική ημερομηνία).
3 Πραγματική οικονομία
Αφού παρέμεινε σε γενικές γραμμές στάσιμη καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023, η οικονομική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε στη διάρκεια του 2024 (Διάγραμμα 1). Ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιταχύνθηκε από 0,2% το β΄ τρίμηνο του 2024 σε 0,4% το γ΄ τρίμηνο, υποβοηθούμενος από την ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024, ο ρυθμός ανάπτυξης το γ΄ τρίμηνο ήταν κατά 0,2 ποσοστιαίες μονάδες (ποσ. μον.) υψηλότερος, ενώ για το β΄ τρίμηνο έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω. Ως εκ τούτου, το συνολικό επίπεδο της οικονομικής δραστηριότητας το γ΄ τρίμηνο ήταν σε γενικές γραμμές σύμφωνο με τις προβολές του Σεπτεμβρίου. Αυτό αντανακλά σε μεγάλο βαθμό αντίρροπες εξελίξεις, σύμφωνα με τα καταγραφόμενα στοιχεία, στη δυναμική των επενδύσεων και των εξαγωγών, στο πλαίσιο της κάπως υψηλότερης κατανάλωσης. Η συσσώρευση αποθεμάτων πιθανώς συνέβαλε επίσης στην ανάπτυξη το γ΄ τρίμηνο. Σε επίπεδο επιμέρους τομέων, η βιομηχανική δραστηριότητα εκτιμάται ότι συνέχισε να μειώνεται το γ΄ τρίμηνο, ενώ η δραστηριότητα στον τομέα των υπηρεσιών συνέχισε να αυξάνεται.
Διάγραμμα 1
Πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ
α) Αύξηση πραγματικού ΑΕΠ
(τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές, τριμηνιαία στοιχεία διορθωμένα εποχικώς και ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών)
B) Επίπεδο του πραγματικού ΑΕΠ
(αλυσιδωτοί δείκτες όγκου (2020), δισεκ. ευρώ)
Σημειώσεις: Τα ιστορικά στοιχεία ενδέχεται να διαφέρουν από τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις της Eurostat. Η κάθετη γραμμή αντιστοιχεί στην έναρξη του τρέχοντος χρονικού ορίζοντα προβολής. Στο γράφημα α), τα διαστήματα που εμφανίζονται γύρω από τις κεντρικές προβολές παρέχουν έναν δείκτη μέτρησης του βαθμού αβεβαιότητας και είναι εξ ορισμού συμμετρικά. Τα διαστήματα βασίζονται σε παλαιότερα σφάλματα των προβολών, μετά τη διόρθωση ακραίων παρατηρήσεων. Τα διαστήματα που περιβάλλουν την κεντρική πρόβλεψη εκφράζουν, από το πιο σκούρο μπλε προς το πιο ανοιχτό, πιθανότητα 30%, 60% και 90% ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ να διαμορφωθεί εντός του αντίστοιχου εύρους τιμών. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. το πλαίσιο «Αποτύπωση της αβεβαιότητας που περιβάλλει τις προβολές» στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Μαρτίου 2023.
Τα εισερχόμενα στοιχεία υποδηλώνουν ότι ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ θα επιβραδυνθεί κάπως βραχυπρόθεσμα, εν μέσω σημαντικής αβεβαιότητας. Οι δείκτες ερευνών για τη δραστηριότητα, όπως ο Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) και οι δείκτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αφορούν την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων και των καταναλωτών, παραμένουν χαμηλοί. Οι περισσότεροι από αυτούς κατέγραψαν νέα υποχώρηση τον Νοέμβριο. Τα εισερχόμενα στοιχεία δείχνουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν διαφοροποιήσεις μεταξύ των τομέων, με τον τομέα της μεταποίησης να παραμένει πολύ αδύναμος (ο δείκτης PMI για την παραγωγή στον τομέα της μεταποίησης ήταν 45,1 τον Νοέμβριο). Ταυτόχρονα, η δραστηριότητα στον τομέα των υπηρεσιών εξασθένησε επίσης, όπως αντανακλάται στη μείωση του δείκτη PMI για την παραγωγή στον τομέα των υπηρεσιών σε επίπεδο κάτω του 50 τον Νοέμβριο. Συνολικά, η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να αυξηθεί κατά 0,2% το δ΄ τρίμηνο του 2024, δηλ. με βραδύτερο ρυθμό από ό,τι το γ΄ τρίμηνο, καθώς έχουν εξαλειφθεί οι έκτακτοι παράγοντες που είχαν στηρίξει την ανάπτυξη το καλοκαίρι (όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Παρισιού) και με δεδομένη τη χαμηλή εμπιστοσύνη, την υψηλή αβεβαιότητα και τις γεωπολιτικές εντάσεις. Καθώς ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ προβλέπεται να διαμορφωθεί σε 0,3% το α΄ τρίμηνο του 2025, οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές συμβαδίζουν σε γενικές γραμμές με τις προβολές του Σεπτεμβρίου.
Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να επιταχυνθεί σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, υποβοηθούμενος από την ανάκαμψη της κατανάλωσης, την ενίσχυση της εξωτερικής ζήτησης και την εξασθένηση των περιοριστικών επιδράσεων από την προηγηθείσα αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής (Πίνακας 3). Η συνεχιζόμενη ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών, λόγω της ανθεκτικής ανόδου των μισθών και της υποχώρησης του πληθωρισμού, αναμένεται να στηρίξει την αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης. Οι δαπάνες των νοικοκυριών προβλέπεται να συνεχίσουν να στηρίζουν την ανάκαμψη μεσοπρόθεσμα (Διάγραμμα 2, γράφημα α), αν και σε ελαφρώς μικρότερο βαθμό από ό,τι αναμενόταν στις προβολές του Σεπτεμβρίου. Η συνολικά ανθεκτική αγορά εργασίας και η σταδιακή, βάσει των υποθέσεων, ανάκαμψη της εμπιστοσύνης των καταναλωτών αναμένεται επίσης να στηρίξουν την αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης, παρά τα συνεχιζόμενα ισχυρά κίνητρα για αποταμίευση, μεταξύ άλλων από τα ακόμη υψηλά επιτόκια και τα αυστηρά πιστοδοτικά κριτήρια. Οι επενδύσεις προβλέπεται να ενισχυθούν σταδιακά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, αντανακλώντας κυρίως τη φθίνουσα ανασταλτική επίδραση από την προηγηθείσα αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής και τη θετική συμβολή που προέρχεται από την αύξηση των κερδών ανά μονάδα προϊόντος, την αξιοποίηση των πόρων του προγράμματος NGEU και τη βελτίωση της εγχώριας και εξωτερικής ζήτησης. Η βελτιωμένη εξωτερική ζήτηση αναμένεται επίσης να στηρίξει την αύξηση των εξαγωγών, παρά τα ζητήματα ανταγωνιστικότητας της ζώνης του ευρώ. Ενώ η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής εκτιμάται ότι έχει γίνει πιο συσταλτική το 2024, αναμένεται να είναι σε γενικές γραμμές ουδέτερη την περίοδο 2025-26. Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής προβλέπεται να γίνει εκ νέου πιο συσταλτική προς το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής, συμβάλλοντας σε επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ το 2027 (βλ. Ενότητα 4).
Η επίδραση της προηγηθείσας αυστηροποίησης της νομισματικής πολιτικής στην ανάπτυξη εκτιμάται ότι θα εξασθενήσει σταδιακά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, υποβοηθούμενη από τη συνεχιζόμενη μείωση των επιτοκίων πολιτικής. Η επίδραση των μέτρων νομισματικής πολιτικής που ελήφθησαν μεταξύ Δεκεμβρίου 2021 και Σεπτεμβρίου 2023 εξακολουθεί να μεταδίδεται στην πραγματική οικονομία. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της μειωτικής επίδρασης στην ανάπτυξη εκτιμάται ότι έχει ήδη εκδηλωθεί. Έπειτα από τη μείωση των επιτοκίων πολιτικής τον Ιούνιο του 2024 και με βάση τις προσδοκίες της αγοράς για τη μελλοντική πορεία των επιτοκίων κατά την τελευταία ημερομηνία συμπερίληψης στοιχείων για τις προβολές (Πλαίσιο 1), η αρνητική επίδραση της προηγηθείσας νομισματικής πολιτικής στην οικονομική ανάπτυξη αναμένεται να εξασθενήσει στη διάρκεια του 2024. Αν και υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα σχετικά με το μέγεθος αυτής της αρνητικής επίδρασης και τον χρόνο κατά τον οποίο θα εκδηλωθεί, αναμένεται να εξαλειφθεί μέχρι το 2026.
Διάγραμμα 2
Πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ – ανάλυση στις κύριες συνιστώσες δαπάνης
α) Προβολές Δεκεμβρίου του 2024 | β) Αναθεωρήσεις σε σχέση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024 |
|---|---|
(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες) | ποσοστιαίες μονάδες και συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες) |
 |  |
Σημειώσεις: Τα στοιχεία είναι διορθωμένα εποχικώς και ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών. Τα ιστορικά στοιχεία ενδέχεται να διαφέρουν από τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις της Eurostat οι οποίες ενσωματώνουν πληροφορίες που έγιναν διαθέσιμες μετά την καταληκτική ημερομηνία των προβολών. Η κάθετη γραμμή αντιστοιχεί στην έναρξη του τρέχοντος χρονικού ορίζοντα προβολής. Οι αναθεωρήσεις υπολογίζονται με βάση μη στρογγυλοποιημένα μεγέθη.
Πίνακας 3
Προβολές για το πραγματικό ΑΕΠ, το εμπόριο και την αγορά εργασίας για τη ζώνη του ευρώ
(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, εκτός εάν υπάρχει διαφορετική ένδειξη, αναθεωρήσεις σε ποσοστιαίες μονάδες)
| Δεκέμβριος 2024 | Αναθεωρήσεις σε σχέση με τον Σεπτέμβριο 2024 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2024 | 2025 | 2026 | |
Πραγματικό ΑΕΠ | 0,5 | 0,7 | 1,1 | 1,4 | 1,3 | -0,1 | -0,2 | -0,1 |
Ιδιωτική κατανάλωση | 0,8 | 0,9 | 1,3 | 1,3 | 1,2 | 0,1 | -0,1 | -0,2 |
Δημόσια κατανάλωση | 1,5 | 2,3 | 1,2 | 1,2 | 1,0 | 1,1 | 0,1 | 0,1 |
Επενδύσεις | 1,8 | -1,7 | 1,2 | 2,2 | 1,6 | -1,2 | 0,0 | 0,1 |
Εξαγωγές ¹⁾ | -0,2 | 1,0 | 1,6 | 3,0 | 3,0 | -0,2 | -1,0 | 0,0 |
Εισαγωγές ¹⁾ | -0,7 | 0,1 | 2,3 | 3,1 | 2,9 | 0,1 | -0,5 | -0,2 |
Συμβολή στο ΑΕΠ από: | ||||||||
Εγχώρια ζήτηση | 1,1 | 0,6 | 1,2 | 1,4 | 1,2 | 0,0 | 0,0 | -0,1 |
Καθαρές εξαγωγές | 0,3 | 0,5 | -0,2 | 0,1 | 0,1 | -0,2 | -0,2 | 0,1 |
Μεταβολές αποθεμάτων | -0,9 | -0,3 | 0,2 | 0,0 | 0,0 | 0,1 | 0,1 | 0,0 |
Πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα | 1,2 | 2,3 | 0,8 | 1,0 | 0,8 | -0,5 | 0,0 | 0,2 |
Ποσοστό αποταμίευσης νοικοκυριών (% του διαθέσιμου εισοδήματος) | 13,9 | 15,1 | 14,7 | 14,5 | 14,2 | 0,2 | 0,2 | 0,5 |
Απασχόληση ²⁾ | 1,4 | 0,8 | 0,4 | 0,6 | 0,5 | 0,0 | 0,0 | 0,2 |
Ποσοστό ανεργίας | 6,5 | 6,4 | 6,5 | 6,3 | 6,1 | -0,1 | 0,0 | -0,2 |
Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (% του ΑΕΠ) | 1,7 | 2,7 | 2,6 | 2,7 | 2,9 | 0,1 | -0,1 | 0,0 |
Σημειώσεις: Για το πραγματικό ΑΕΠ και τις συνιστώσες του τα στοιχεία που αναφέρονται είναι διορθωμένα εποχικώς και ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών. Τα ιστορικά στοιχεία ενδέχεται να διαφέρουν από τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις της Eurostat οι οποίες ενσωματώνουν πληροφορίες που έγιναν διαθέσιμες μετά την καταληκτική ημερομηνία των προβολών. Τα στοιχεία διατίθενται για λήψη, και με τριμηνιαία συχνότητα, από τη βάση δεδομένων για τις μακροοικονομικές προβολές (Macroeconomic Projection Database - MPD) στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ. 1) Συμπεριλαμβάνει το εμπόριο μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ.
2) Αριθμός απασχολουμένων.
Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω για τα έτη 2024-26 (Πίνακας 3 και Διάγραμμα 2, γράφημα β). Οι αναθεωρήσεις προς τα κάτω για τα έτη 2024-25 αντανακλούν την εξασθένηση των επενδύσεων (κυρίως λόγω των αναθεωρήσεων των στοιχείων για το α΄ εξάμηνο του 2024) και των (καθαρών) εξαγωγών βραχυπρόθεσμα, λόγω συνεχιζόμενων ζητημάτων ανταγωνιστικότητας. Αυτό αντισταθμίζεται εν μέρει το 2024 από την πολύ ισχυρότερη δημόσια κατανάλωση. Ο ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης έχει επίσης αναθεωρηθεί προς τα κάτω για τα έτη 2025-26, λόγω της επαναξιολόγησης της ταχύτητας με την οποία το ποσοστό αποταμίευσης αναμένεται να ομαλοποιηθεί από τα σημερινά υψηλά επίπεδά του.
Η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται και πάλι να αποτελέσει τον κύριο προωθητικό παράγοντα της αύξησης του ΑΕΠ, υποβοηθούμενη από την ισχυρή αύξηση των αμοιβών εργασίας λόγω της ανόδου των μισθών και της αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού. Ο ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης πιθανόν να επιταχύνθηκε έντονα το γ΄ τρίμηνο του 2024, παρά το υψηλό ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δαπανών των νοικοκυριών αναμένεται να ενισχυθεί από περίπου 0,8-0,9% το 2023-24 σε 1,3% το 2025-26 και στη συνέχεια να υποχωρήσει το 2027 στον προ της πανδημίας μέσο όρο του 1,2%. Η ανάκαμψη της ιδιωτικής κατανάλωσης αντανακλά τη σταδιακή ομαλοποίηση του ποσοστού αποταμίευσης των νοικοκυριών και την αύξηση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος, η οποία οφείλεται κυρίως στη συνεχιζόμενη έντονη αύξηση των μισθών και στην ικανοποιητική άνοδο των εισοδημάτων από άλλες πηγές εκτός της εξαρτημένης εργασίας (ιδίως από αυτοαπασχόληση και από χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία). Αν και ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού εισοδήματος προβλέπεται ότι θα είναι συγκρατημένος κατά τα έτη 2025-27, καθώς θα εξαλείφονται οι επιδράσεις από τη διαδικασία κάλυψης των απωλειών των πραγματικών μισθών, η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης αναμένεται επίσης να ωφεληθεί από κάποια σχετική μείωση του ποσοστού αποταμίευσης, καθώς σταδιακά θα ομαλοποιείται η συμπεριφορά των καταναλωτών. Το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών αναμένεται να παραμείνει υψηλό, αντανακλώντας τα ακόμη υψηλά, αν και μειούμενα, επιτόκια και τα ακόμη αυστηρά πιστοδοτικά κριτήρια, και να μειωθεί σταδιακά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, αν και με βραδύτερο ρυθμό από ό,τι προβλεπόταν στις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024. Η ανάκαμψη της εμπιστοσύνης των καταναλωτών, καθώς και η συμπεριφορά εξομάλυνσης της κατανάλωσης – δηλ. η καθυστερημένη αντίδραση των δαπανών των νοικοκυριών στην αύξηση της αγοραστικής δύναμης – είναι επίσης πιθανό να συμβάλουν στη σταδιακή μείωση της αποταμίευσης. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024, ο ρυθμός αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης έχει αναθεωρηθεί προς τα πάνω κατά 0,1 ποσ. μον. για το 2024, αντανακλώντας οριακά ισχυρότερη δυναμική στο πλαίσιο ενός υψηλότερου ρυθμού αύξησης του εισοδήματος από εργασία, αλλά έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω για το 2025 και το 2026 κατά 0,1 ποσ. μον. και 0,2 ποσ. μον. αντίστοιχα, αντανακλώντας κυρίως το υψηλότερο ποσοστό αποταμίευσης, εν μέσω της αναμενόμενης βραδύτερης ομαλοποίησης της καταναλωτικής συμπεριφοράς των νοικοκυριών.
Οι επενδύσεις σε κατοικίες αναμένεται, βάσει των προβολών, να μειωθούν περαιτέρω το 2024 και στη συνέχεια να ανακάμψουν σταδιακά στη διάρκεια του 2025, καθώς οι αρνητικές επιδράσεις από τις αυστηρότερες συνθήκες χρηματοδότησης σταδιακά θα εξασθενούν και τα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών θα συνεχίσουν να αυξάνονται. Οι επενδύσεις σε κατοικίες είναι πιθανόν να συνέχισαν την παρατεταμένη μείωσή τους το γ΄ τρίμηνο του 2024 και αναμένεται να υποχωρήσουν και τα προσεχή τρίμηνα, αν και με πιο ήπιο ρυθμό, αντανακλώντας την επίμονη υποτονικότητα της ζήτησης κατοικιών. Συμβαδίζοντας σε γενικές γραμμές με τη βελτίωση της αναμενόμενης ζήτησης στεγαστικών δανείων όπως αναφέρεται στην τελευταία έρευνα της ΕΚΤ για τις τραπεζικές χορηγήσεις στη ζώνη του ευρώ, οι επενδύσεις σε κατοικίες προβλέπεται ότι θα ανακάμψουν από το β΄ εξάμηνο του 2025, λόγω της σταδιακής μείωσης των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων και της αύξησης των εισοδημάτων των νοικοκυριών. Συνολικά, έπειτα από περαιτέρω σημαντική πτώση το 2024, με αρνητική μεταφερόμενη επίδραση στον ετήσιο ρυθμό μεταβολής το 2025, οι επενδύσεις σε κατοικίες προβλέπεται να αυξηθούν σε ετήσια βάση το 2026, για πρώτη φορά μετά το 2022.
Οι επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται, βάσει των προβολών, να αυξηθούν με χαμηλό ρυθμό στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, εν μέσω γεωπολιτικής αβεβαιότητας και αβεβαιότητας ως προς την οικονομική πολιτική που θα ασκηθεί, αλλά εκτιμάται ότι θα στηριχθούν από τη σταδιακή βελτίωση της εγχώριας και εξωτερικής ζήτησης, τον αρκετά υψηλό ρυθμό αύξησης των κερδών ανά μονάδα προϊόντος και τις ευνοϊκότερες συνθήκες χρηματοδότησης. Οι επιχειρηματικές επενδύσεις στη ζώνη του ευρώ συρρικνώθηκαν το α΄ εξάμηνο του 2024, σε ένα περιβάλλον υψηλής μεταβλητότητας λόγω των δραστηριοτήτων των πολυεθνικών επιχειρήσεων στην Ιρλανδία, υποτονικής ζήτησης και αυξημένης αβεβαιότητας. Λόγω της αναμενόμενης ενίσχυσης της εγχώριας και εξωτερικής ζήτησης, της βελτίωσης των συνθηκών χρηματοδότησης και του σταθερά θετικού ρυθμού μεταβολής των κερδών ανά μονάδα προϊόντος, οι επενδύσεις προβλέπεται να αυξηθούν το 2025. Το 2026 και το 2027 μια λιγότερο ανασταλτική επίδραση από τις συνθήκες χρηματοδότησης, καθώς και η προσέλκυση επενδύσεων μέσω της αξιοποίησης των πόρων του προγράμματος NGEU και ιδιωτικών κεφαλαίων για την ενίσχυση της ψηφιακής και της πράσινης μετάβασης, θα συμβάλουν επίσης στην ανάκαμψη των επενδύσεων.
Έπειτα από επιβράδυνση το γ΄ τρίμηνο του 2024, ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών της ζώνης του ευρώ αναμένεται να παραμείνει χαμηλός και στη συνέχεια να επιταχυνθεί το επόμενο έτος, υπό την προϋπόθεση ότι οι παγκόσμιοι εμπορικοί δασμοί θα παραμείνουν αμετάβλητοι. Παρά την έντονη εξωτερική ζήτηση, κυρίως λόγω της επίσπευσης των παραγγελιών για τα Χριστούγεννα,[3] ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών ήταν χαμηλός το β΄ τρίμηνο. Λόγω της εξασθένησης του κύκλου της παγκόσμιας μεταποιητικής δραστηριότητας και των επίμονων προκλήσεων ανταγωνιστικότητας για τους εξαγωγείς της ζώνης του ευρώ,[4] ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών επιβραδύνθηκε το γ΄ τρίμηνο του έτους, συμβαδίζοντας με τις αρνητικές ενδείξεις που προέρχονται από τους πιο πρόσφατους δείκτες ερευνών για τις παραγγελίες εξαγωγών στους τομείς της μεταποίησης και των υπηρεσιών. Οι εξαγωγές αναμένεται, βάσει των προβολών, να ανακάμψουν με ρυθμούς ελαφρώς χαμηλότερους από τους ιστορικούς μέσους όρους μέχρι το τέλος του 2025, έπειτα από ενίσχυση της εξωτερικής ζήτησης. Ωστόσο, τα εξαγωγικά μερίδια προβλέπεται να μειωθούν σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Οι εισαγωγές αναμένεται επίσης να αυξηθούν, με χαμηλό ρυθμό που θα υπολείπεται ελαφρώς σε σχέση με τον μακροχρόνιο μέσο όρο τους. Συνολικά, έπειτα από μια θετική συμβολή το β΄ τρίμηνο του 2024, οι καθαρές εξαγωγές είχαν αρνητική συμβολή στην ανάπτυξη το γ΄ τρίμηνο και αναμένεται να έχουν περαιτέρω αρνητική συμβολή το δ΄ τρίμηνο και στη συνέχεια να ανακάμψουν το α΄ εξάμηνο του 2025. Οι όροι εμπορίου προβλέπεται να βελτιωθούν στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, δεδομένου ότι η επίδραση της διαταραχής των τιμών της ενέργειας έχει σχεδόν ολοκληρώσει τον κύκλο της στην οικονομία. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών προβλέπεται να καταγράψει πλεόνασμα που θα φθάσει σχεδόν το 3% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής, ποσοστό ελαφρώς υψηλότερο από τον προ της πανδημίας μέσο όρο του 2,6%.
Η αγορά εργασίας εκτιμάται ότι θα παραμείνει ανθεκτική συνολικά, αν και ο ρυθμός αύξησης της απασχόλησης αναμένεται να γίνει βραδύτερος σε σύγκριση με τα τελευταία έτη. Η απασχόληση αυξήθηκε συγκρατημένα το β΄ και το γ΄ τρίμηνο του 2024. Σύμφωνα με τις προβολές, θα συνεχίσει να αυξάνεται με σχετικά χαμηλό τριμηνιαίο ρυθμό 0,1-0,2% στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Σε ετήσια βάση, ο ρυθμός αύξησης της απασχόλησης εκτιμάται ότι υποχώρησε από 1,4% το 2023 σε 0,8% το 2024 και προβλέπεται να κυμανθεί μεταξύ 0,4 και 0,6% κατά τα έτη 2025-27 (αναθεώρηση προς τα πάνω κατά 0,2 ποσ. μον. για το 2026 σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου, εν μέρει λόγω της προς τα πάνω αναθεώρησης του ρυθμού αύξησης του εργατικού δυναμικού). Η εξέλιξη της απασχόλησης (Διάγραμμα 3) αντανακλά την υπόθεση ότι θα εξασθενήσουν σταδιακά οι κυκλικοί παράγοντες που στο πρόσφατο παρελθόν στήριξαν την απασχόληση περισσότερο από ό,τι συνήθως, όπως η τάση των επιχειρήσεων να διατηρούν προσωρινά υπεράριθμο προσωπικό (labour hoarding) λόγω των σημαντικών ελλείψεων εργατικού δυναμικού, καθώς και ο υψηλός ρυθμός αύξησης των κερδών, η βραδεία άνοδος των πραγματικών μισθών και η ισχυρή μεγέθυνση του εργατικού δυναμικού. Ο ρυθμός αύξησης της απασχόλησης προβλέπεται να είναι συγκρατημένος σε σχέση με την αύξηση του ΑΕΠ, ωστόσο εξακολουθεί να αναμένεται ότι θα επανέλθει σε επίπεδο που συνάδει με την ιστορική του σχέση με το ΑΕΠ μέχρι τα μέσα του 2027.[5]
Διάγραμμα 3
Απασχόληση
(τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές)
Σημείωση: Η κάθετη γραμμή αντιστοιχεί στην έναρξη του τρέχοντος χρονικού ορίζοντα προβολής.
Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας αναμένεται να ενισχυθεί, αλλά βραδύτερα από ό,τι προβλεπόταν στις προβολές του Σεπτεμβρίου. Δεδομένης της κυκλικής προσαρμογής της οικονομίας στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής και της επιβράδυνσης του ρυθμού αύξησης της απασχόλησης, η παραγωγικότητα αναμένεται να ανακάμψει. Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας (ανά απασχολούμενο) ήταν ελαφρώς υψηλότερος το γ΄ τρίμηνο του 2024, αλλά αναθεωρήθηκε προς τα κάτω για το υπόλοιπο του χρονικού ορίζοντα προβολής, αντανακλώντας μια βραδύτερη κυκλική ανάκαμψη σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου (Διάγραμμα 4). Ο ρυθμός μεταβολής της παραγωγικότητας (ανά απασχολούμενο) προβλέπεται πλέον να βελτιωθεί από -0,1% το 2024 σε 0,8% το 2025 και 0,9% το 2026, αλλά να υποχωρήσει σε 0,8% το 2027. Αυτό συνεπάγεται μικρότερη, σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου, υπέρβαση έναντι του του ιστορικού μέσου όρου του (0,6% ετησίως κατά την περίοδο 2000-19), και θα πρέπει να εξεταστεί σε σχέση με τον ετήσιο μέσο ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας (0,3%) μεταξύ 2020 και 2023. Οι κυκλικοί παράγοντες που επικρατούσαν κατά το πρόσφατο παρελθόν και οδήγησαν σε αυξημένη τάση των επιχειρήσεων να διατηρούν προσωρινά υπεράριθμο προσωπικό (labour hoarding), χαμηλούς πραγματικούς μισθούς και ισχυρή αύξηση του εργατικού δυναμικού αναμένεται, βάσει των προβολών, να εξαλειφθούν βραδέως, οδηγώντας σε κυκλική ανάκαμψη της ανόδου της παραγωγικότητας. Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας αναθεωρήθηκε προς τα κάτω προκειμένου να ληφθούν υπόψη διαρθρωτικοί παράγοντες που ενδέχεται να περιορίσουν την ταχύτητα της ανάκαμψης το 2025 και το 2026, όπως η σταδιακή ανακατανομή της οικονομικής δραστηριότητας υπέρ του τομέα των υπηρεσιών, το κόστος μετάβασης προς μια πιο πράσινη οικονομία, οι πιο διαρκείς δυσμενείς επιδράσεις της διαταραχής των τιμών της ενέργειας, η βραδύτερη από την αναμενόμενη υιοθέτηση άκρως καινοτόμων τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης και οι δημογραφικές μεταβολές.
Διάγραμμα 4
Παραγωγικότητα εργασίας ανά απασχολούμενο
(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)
Σημειώσεις: Η κάθετη γραμμή αντιστοιχεί στην έναρξη του τρέχοντος χρονικού ορίζοντα προβολής.
Το ποσοστό ανεργίας αναμένεται να υποχωρήσει περαιτέρω σε νέα ιστορικά χαμηλά επίπεδα (Διάγραμμα 5). Παρά μια μικρή άνοδο στις αρχές του 2025, το ποσοστό ανεργίας εκτιμάται ότι θα επανέλθει σε σταθερή πτωτική τροχιά από το γ΄ τρίμηνο του 2025 και θα διαμορφωθεί σε 6,1% το 2027. Η πορεία του ποσοστού ανεργίας έχει αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα κάτω, κατά 0,1 ποσ. μον. κατά μέσο όρο, για την περίοδο 2024-25, εν μέρει λόγω των πρόσφατων χαμηλότερων στοιχείων για την ανεργία, αλλά και για το 2026, λόγω της αναμενόμενης πιο ανθεκτικής αύξησης της απασχόλησης.
Διάγραμμα 5
Ποσοστό ανεργίας
(ποσοστό % του εργατικού δυναμικού)
Σημείωση: Η κάθετη γραμμή αντιστοιχεί στην έναρξη του τρέχοντος χρονικού ορίζοντα προβολής.
4 Δημοσιονομικές προοπτικές
Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ εκτιμάται ότι έγινε σημαντικά πιο συσταλτική το 2024, περισσότερο από ό,τι αναμενόταν στις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024, ενώ οι αναθεωρήσεις οφείλονται σε παράγοντες που δεν εμπίπτουν στη διακριτική ευχέρεια των κυβερνήσεων (Πίνακας 4). Η δημοσιονομική θέση το 2023 δείχνει τώρα ελαφρά χαλάρωση, σε αντίθεση με την ουδέτερη κατεύθυνση που είχε εκτιμηθεί στις προβολές του Σεπτεμβρίου, σε μεγάλο βαθμό ως αποτέλεσμα των αναθεωρήσεων του 2024 των δεικτών αναφοράς των εθνικών λογαριασμών. Αντανακλώντας εν μέρει αυτή την κάπως χαλαρότερη θέση το 2023, η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής εκτιμάται ότι έγινε σημαντικά πιο συσταλτική το 2024 λόγω της απόσυρσης μεγάλου μέρους των μέτρων στήριξης έναντι των υψηλών τιμών της ενέργειας και του πληθωρισμού, καθώς και σημαντικών παραγόντων που δεν εμπίπτουν στη διακριτική ευχέρεια των κυβερνήσεων. Οι παράγοντες αυτοί αντανακλούν, μεταξύ άλλων, την έντονη αύξηση των δημόσιων εσόδων σε ορισμένες χώρες λόγω των επιδράσεων από μεταβολές της σύνθεσης. Η συσταλτική μεταβολή της κατεύθυνσης της δημοσιονομικής πολιτικής το 2024 είναι εντονότερη από ό,τι είχε εκτιμηθεί στις προβολές του Σεπτεμβρίου λόγω των προαναφερθέντων παραγόντων που σχετίζονται με τα έσοδα οι οποίοι δεν εμπίπτουν στη διακριτική ευχέρεια των κυβερνήσεων και υπεραντισταθμίζουν την ελαφρά χαλάρωση που απορρέει από τις αναθεωρήσεις των μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής που λαμβάνονται κατά τη διακριτική ευχέρεια των κυβερνήσεων. Συνολικά, ωστόσο, η σωρευτική κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής κατά την περίοδο 2020-24 παραμένει πολύ διευκολυντική, αντανακλώντας το σημαντικό ποσό της δημοσιονομικής στήριξης που χορηγήθηκε από την εκδήλωση της πανδημίας και μετά.
Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής προβλέπεται να συνεχίσει να μεταβάλλεται συσταλτικά, αλλά ελαφρώς μόνο κατά την περίοδο 2025-26 και εντονότερα το 2027, όταν οι δαπάνες που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του NGEU προβλέπεται να καταργηθούν σταδιακά – ωστόσο οι υποθέσεις για τη δημοσιονομική πολιτική περιβάλλονται από αβεβαιότητα.[6] Για το 2025, τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που λαμβάνονται κατά τη διακριτική ευχέρεια των κυβερνήσεων και έχουν ενσωματωθεί στο βασικό σενάριο, τα οποία αντανακλούν τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων που υπέβαλαν οι κυβερνήσεις, δείχνουν κάπως μεγαλύτερο βαθμό συσταλτικής μεταβολής από ό,τι προβλεπόταν στις προβολές του Σεπτεμβρίου. Αυτό οφείλεται κυρίως σε αυξήσεις των άμεσων φόρων και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης λόγω της λήψης νέων μέτρων σε αρκετές χώρες. Αυτή η συσταλτική μεταβολή αντισταθμίζεται εν μέρει από τη συνεχιζόμενη αύξηση των δημόσιων επενδύσεων και τις υψηλότερες δημοσιονομικές μεταβιβάσεις, καθώς και από τη χαλάρωση των παραγόντων που δεν εμπίπτουν στη διακριτική ευχέρεια των κυβερνήσεων.[7] Το 2026 η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να γίνει ελαφρώς μόνο πιο συσταλτική, γεγονός που υποδηλώνει χαλάρωση σε σύγκριση με προηγούμενες προβολές.[8] Το 2027 η σχετικά έντονη συσταλτική μεταβολή της κατεύθυνσης της δημοσιονομικής πολιτικής και των μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής που θα ληφθούν κατά διακριτική ευχέρεια των κυβερνήσεων αντικατοπτρίζει κατά κύριο λόγο την υπόθεση για χαμηλότερες δημόσιες επενδύσεις και δημοσιονομικές μεταβιβάσεις σε συνάρτηση με τον τερματισμό της χρηματοδότησης μέσω επιχορηγήσεων του NGEU. Ο ρυθμός αύξησης της δημόσιας κατανάλωσης αναμένεται επίσης, βάσει των υποθέσεων, να επιβραδυνθεί εντονότερα (σε πραγματικούς όρους από το 2025, μετά από έντονη αύξηση το 2024). Συνολικά, οι αναθεωρήσεις των μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής που λαμβάνονται κατά τη διακριτική ευχέρεια των κυβερνήσεων σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου δείχνουν ελαφρά δημοσιονομική χαλάρωση στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής (η οποία ισούται με περίπου 0,1 ποσ. μον. του ΑΕΠ σωρευτικά κατά την περίοδο 2024-26), κυρίως λόγω δημοσιονομικών μεταβιβάσεων, οι οποίες υπεραντισταθμίζουν τις αυξήσεις των φόρων και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης.
Πίνακας 4
Δημοσιονομικές προοπτικές για τη ζώνη του ευρώ
(% του ΑΕΠ, αναθεωρήσεις σε ποσοστιαίες μονάδες)
| Δεκέμβριος 2024 | Αναθεωρήσεις | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
Κατεύθυνση δημοσιονομικής πολιτικής1) | -0,2 | 0,9 | 0,1 | 0,1 | 0,6 | -0,2 | 0,4 | 0,0 | -0,2 |
Δημοσιονομικό αποτέλεσμα γενικής κυβέρνησης | -3,6 | -3,2 | -3,1 | -3,0 | -2,9 | 0,0 | 0,1 | 0,1 | 0,0 |
Διαρθρωτικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα2) | -3,8 | -3,1 | -3,0 | -3,0 | -2,9 | -0,1 | 0,1 | 0,2 | 0,0 |
Ακαθάριστο χρέος γενικής κυβέρνησης | 87,4 | 87,8 | 88,3 | 88,7 | 88,6 | -0,8 | -0,7 | -1,0 | -1,1 |
1) Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής μετρείται ως η μεταβολή του κυκλικά διορθωμένου πρωτογενούς δημοσιονομικού αποτελέσματος χωρίς την κρατική στήριξη προς τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Τα στοιχεία διορθώνονται επίσης ως προς τις επιχορηγήσεις του προγράμματος Next Generation EU (NGEU), οι οποίες δεν έχουν αντίκτυπο στην οικονομία από την πλευρά των εσόδων. Αρνητική (θετική) τιμή υποδηλώνει χαλάρωση (συσταλτική μεταβολή) της κατεύθυνσης της δημοσιονομικής πολιτικής.
2) Υπολογίζεται ως το δημοσιονομικό αποτέλεσμα χωρίς τις πρόσκαιρες επιδράσεις του οικονομικού κύκλου και των μέτρων που ταξινομούνται ως προσωρινά με βάση τον ορισμό του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών.
Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα της ζώνης του ευρώ αναμένεται να βελτιωθεί πολύ σταδιακά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής και ο λόγος του χρέους προβλέπεται να αυξηθεί ελαφρά και στη συνέχεια να σταθεροποιηθεί σε γενικές γραμμές (Πίνακας 4). Έπειτα από μια εκτιμώμενη σημαντική μείωση το 2024, το δημοσιονομικό έλλειμμα της ζώνης του ευρώ προβλέπεται να μεταβληθεί μόνο ελαφρώς και να υποχωρήσει σε επίπεδα λίγο κάτω από την τιμή αναφοράς 3% του ΑΕΠ το 2027. Αυτή η πορεία συμβαδίζει εν πολλοίς με την προβλεπόμενη βελτίωση του κυκλικά διορθωμένου πρωτογενούς ελλείμματος, που αναμένεται να αντισταθμίσει την αύξηση των δαπανών για τόκους. Η κυκλική συνιστώσα εκτιμάται ότι είναι μικρή, παρουσιάζοντας κάποια επιδείνωση το 2024 και παραμένοντας στη συνέχεια ελαφρώς αρνητική έως το 2027. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου, το δημοσιονομικό αποτέλεσμα έχει αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα πάνω για την περίοδο 2024-25, αλλά παρέμεινε αμετάβλητο για το 2026. Αυτό αντανακλά κυρίως τις αναθεωρήσεις σε παράγοντες σε σχέση με τα έσοδα που δεν εμπίπτουν στη διακριτική ευχέρεια των κυβερνήσεων και στα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής που περιγράφονται παραπάνω. Ο λόγος χρέους προς το ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ προβλέπεται να αυξηθεί κάπως την περίοδο 2024-26, καθώς τα συνεχιζόμενα (αν και μειούμενα) πρωτογενή ελλείμματα και οι θετικές προσαρμογές ελλείμματος-χρέους υπεραντισταθμίζονται από την ευνοϊκή διαφορά επιτοκίου-ρυθμού ανάπτυξης. Σύμφωνα με τις προβολές, αναμένεται να σταθεροποιηθεί προς το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου, ο λόγος του χρέους έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω για όλα τα έτη του χρονικού ορίζοντα προβολής, κυρίως λόγω ευνοϊκών επιδράσεων βάσης (στον παρονομαστή) το 2023 μετά τις αναθεωρήσεις του 2024 των δεικτών αναφοράς των εθνικών λογαριασμών.
5 Τιμές και κόστος
Ο γενικός πληθωρισμός εκτιμάται, σύμφωνα με τις προβολές, ότι αυξήθηκε εκ νέου το τελευταίο τρίμηνο του 2024 και αναμένεται να μειωθεί σε επίπεδα γύρω από τον στόχο της ΕΚΤ για πληθωρισμό 2% από το β΄ τρίμηνο του 2025 (Διάγραμμα 6 και Διάγραμμα 7). Ο γενικός πληθωρισμός αναμένεται να αυξηθεί μέχρι το τέλος του έτους, κυρίως λόγω επιδράσεων βάσης στις τιμές της ενέργειας, προτού επανέλθει σε καθοδική πορεία. Ο πληθωρισμός βάσει του HICPX αναμένεται να αρχίσει να μειώνεται στις αρχές του 2025 και να διαμορφωθεί σε 1,9% το 2027, ωθούμενος από τη συνιστώσα των υπηρεσιών. Συνολικά, αυτό συνεπάγεται σταδιακή περαιτέρω μείωση του γενικού πληθωρισμού στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, με εξαίρεση μια μικρή πρόσκαιρη αύξηση το 2027 ως αποτέλεσμα δημοσιονομικών μέτρων που σχετίζονται με την πράσινη μετάβαση.
Διάγραμμα 6
Πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) στη ζώνη του ευρώ
(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)
Σημειώσεις: Η κάθετη γραμμή αντιστοιχεί στην έναρξη του τρέχοντος χρονικού ορίζοντα προβολής. Τα διαστήματα που εμφανίζονται γύρω από τις κεντρικές προβολές παρέχουν έναν δείκτη μέτρησης του βαθμού αβεβαιότητας και είναι εξ ορισμού συμμετρικά. Τα διαστήματα βασίζονται σε παλαιότερα σφάλματα των προβολών, μετά τη διόρθωση ακραίων παρατηρήσεων. Τα διαστήματα που περιβάλλουν την κεντρική πρόβλεψη εκφράζουν, από τα πιο σκούρο μπλε έως το πιο ανοιχτό, πιθανότητα 30%, 60% και 90% ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ να διαμορφωθεί εντός του αντίστοιχου εύρους τιμών. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. το πλαίσιο «Αποτύπωση της αβεβαιότητας που περιβάλλει τις προβολές» στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Μαρτίου 2023.
Διάγραμμα 7
Πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ στη ζώνη του ευρώ – ανάλυση στις κύριες συνιστώσες
(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες)
Σημείωση: Η κάθετη γραμμή αντιστοιχεί στην έναρξη του τρέχοντος χρονικού ορίζοντα προβολής.
Ο πληθωρισμός της ενέργειας αναμένεται να παραμείνει αρνητικός για μεγάλο διάστημα του 2025 και να γίνει και πάλι θετικός αργότερα στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Ο πληθωρισμός των τιμών της ενέργειας αναμένεται να παραμείνει αρνητικός μέχρι το γ΄ τρίμηνο του 2025, σε μεγάλο βαθμό λόγω των υποθέσεων για καθοδική πορεία των τιμών του πετρελαίου, και στη συνέχεια να επανέλθει σε θετικά επίπεδα, κυρίως λόγω των επιδράσεων βάσης στις τιμές των καυσίμων (Διάγραμμα 7). Μεταβλητότητα του πληθωρισμού της ενέργειας αναμένεται το α΄ εξάμηνο του 2025, εν μέρει λόγω της απόσυρσης ορισμένων δημοσιονομικών μέτρων έναντι της ενεργειακής κρίσης.[9] Συνολικά, ο πληθωρισμός της ενέργειας αναμένεται να παραμείνει συγκρατημένος, καταγράφοντας θετικούς ρυθμούς αλλά χαμηλότερους από τους ιστορικούς μέσους όρους το 2026 και το 2027 (Διάγραμμα 8, γράφημα α). Η προβλεπόμενη αύξησή του το 2027 αντικατοπτρίζει κυρίως μια ως επί το πλείστον πρόσκαιρη ανοδική επίδραση από την εφαρμογή της δέσμης «Προσαρμογή στον στόχο του 55%» («Fit for 55») της ΕΕ – συγκεκριμένα ένα νέο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ2) για τη θέρμανση των κτιρίων και για τα καύσιμα κίνησης (για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. Πλαίσιο 2).
Ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής αναμένεται να αυξηθεί το 2025, κατόπιν να μειωθεί και στη συνέχεια να μη σημειώσει αξιόλογη μεταβολή (Διάγραμμα 8, γράφημα β). Ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής αυξήθηκε τους τελευταίους μήνες και διαμορφώθηκε σε 2,9% τον Οκτώβριο, κυρίως λόγω των δυσμενών επιδράσεων των καιρικών συνθηκών. Αναμένεται να αυξηθεί γύρω στο 3,2% περίπου μέχρι μέσα του 2025, ωθούμενος τουλάχιστον αρχικά από τον πληθωρισμό των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής και την αναμενόμενη, σύμφωνα με τις υποθέσεις, σημαντική αύξηση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων. Στη συνέχεια προβλέπεται να μειωθεί σε 2,2% κατά μέσο όρο έως το 2027, λόγω της εξασθένησης των πιέσεων που προέρχονται από την ενέργεια και το κόστος εργασίας σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, και να έχει μικρή συμβολή στον γενικό πληθωρισμό (Διάγραμμα 7).
Διάγραμμα 8
Προοπτικές για τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) της ενέργειας και των ειδών διατροφής
α) Ενέργεια βάσει ΕνΔΤΚ
(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)
β) Είδη διατροφής βάσει ΕνΔΤΚ
(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)
Σημειώσεις: Η κάθετη γραμμή αντιστοιχεί στην έναρξη του τρέχοντος χρονικού ορίζοντα προβολής.
Πίνακας 5
Εξέλιξη των τιμών και του κόστους στη ζώνη του ευρώ
(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, αναθεωρήσεις σε ποσοστιαίες μονάδες)
| Δεκέμβριος 2024 | Αναθεωρήσεις σε σχέση με τον Σεπτέμβριο 2024 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2024 | 2025 | 2026 | |
ΕνΔΤΚ | 5,4 | 2,4 | 2,1 | 1,9 | 2,1 | -0,1 | -0,1 | 0,0 |
ΕνΔΤΚ χωρίς την ενέργεια | 6,3 | 2,9 | 2,5 | 2,0 | 2,0 | 0,0 | 0,1 | 0,0 |
ΕνΔΤΚ χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής | 4,9 | 2,9 | 2,3 | 1,9 | 1,9 | 0,0 | 0,0 | -0,1 |
ΕνΔΤΚ χωρίς την ενέργεια, τα είδη διατροφής και τις μεταβολές των έμμεσων φόρων | 5,0 | 2,8 | 2,3 | 1,9 | 1,9 | 0,0 | 0,0 | -0,1 |
ΕνΔΤΚ ‒ συνιστώσα ενέργειας | -2,0 | -2,3 | -1,1 | 0,5 | 2,8 | -0,9 | -2,2 | -0,1 |
ΕνΔΤΚ - συνιστώσα ειδών διατροφής | 10,9 | 3,0 | 3,0 | 2,4 | 2,2 | 0,1 | 0,6 | 0,3 |
Αποπληθωριστής ΑΕΠ | 5,9 | 2,9 | 2,4 | 2,1 | 2,1 | -0,2 | 0,0 | 0,1 |
Αποπληθωριστής εισαγωγών | -2,5 | -0,6 | 1,6 | 1,8 | 1,7 | -0,2 | -0,1 | 0,0 |
Αμοιβές ανά απασχολούμενο | 5,4 | 4,6 | 3,3 | 2,9 | 2,8 | 0,1 | -0,3 | -0,3 |
Παραγωγικότητα ανά απασχολούμενο | -0,9 | -0,1 | 0,8 | 0,9 | 0,8 | -0,1 | -0,1 | -0,2 |
Κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος | 6,4 | 4,7 | 2,6 | 2,0 | 2,0 | 0,2 | 0,0 | -0,1 |
Κέρδη ανά μονάδα προϊόντος¹⁾ | 6,5 | -0,9 | 2,0 | 2,0 | 2,4 | -1,1 | 0,4 | 0,4 |
Σημειώσεις: Οι αναθεωρήσεις υπολογίζονται με βάση στρογγυλοποιημένα μεγέθη. Για τον αποπληθωριστή του ΑΕΠ και τον αποπληθωριστή των εισαγωγών, το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, τις αμοιβές ανά απασχολούμενο και την παραγωγικότητα της εργασίας, τα στοιχεία που αναφέρονται είναι διορθωμένα εποχικώς και ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών. Τα ιστορικά στοιχεία ενδέχεται να διαφέρουν από τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις της Eurostat οι οποίες ενσωματώνουν πληροφορίες που έγιναν διαθέσιμες μετά την καταληκτική ημερομηνία των προβολών. Τα στοιχεία διατίθενται για λήψη, και με τριμηνιαία συχνότητα, από τη βάση δεδομένων για τις μακροοικονομικές προβολές (Macroeconomic Projection Database - MPD) στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ.
1) Τα κέρδη ανά μονάδα προϊόντος ορίζονται ως το ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα και μεικτό εισόδημα (διορθωμένο για το εισόδημα των αυτοαπασχολουμένων) ανά μονάδα του πραγματικού ΑΕΠ.
Ο πληθωρισμός βάσει του HICPX αναμένεται να υποχωρήσει από 2,9% το 2024 σε 1,9% το 2027, κυρίως λόγω της ήπιας αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού των υπηρεσιών (Διάγραμμα 9). Ο πληθωρισμός βάσει του HICPX είναι σχετικά σταθερός από τις αρχές του 2024, αν και αυτό υποκρύπτει κάποια επιβράδυνση της αύξησης των τιμών των μη ενεργειακών βιομηχανικών αγαθών σε ρυθμούς κάτω από τους μακροχρόνιους μέσους όρους, ενώ ο πληθωρισμός των τιμών των υπηρεσιών παραμένει σχετικά επίμονος και ουσιαστικά δεν σημείωσε αξιόλογη μεταβολή, γύρω στο 4% από τον Νοέμβριο του 2023. Η προβλεπόμενη αποκλιμάκωση του πληθωρισμού βάσει του HICPX από το 2025 οφείλεται στη σταδιακή μείωση του πληθωρισμού των υπηρεσιών, λόγω της συνεχιζόμενης εξάλειψης των προηγούμενων διαταραχών, και στην υποχώρηση των πιέσεων από την πλευρά του κόστους εργασίας. Γενικότερα, η διαδικασία αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού βάσει του HICPX αντανακλά εναπομένουσες μειωτικές συμβολές από την εξασθένηση των έμμεσων επιδράσεων προηγούμενων διαταραχών των τιμών της ενέργειας και από τη συνεχιζόμενη μετάδοση της μειωτικής επίδρασης στον πληθωρισμό από τα μέτρα νομισματικής πολιτικής που έλαβε η ΕΚΤ από τον Δεκέμβριο του 2021 έως τον Σεπτέμβριο του 2023. Αυτή η μειωτική επίδραση αναμένεται να είναι επίμονη και να εξασθενήσει μόνο προς το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής.
Διάγραμμα 9
Πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής
(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)
Σημειώσεις: Η κάθετη γραμμή αντιστοιχεί στην έναρξη του τρέχοντος χρονικού ορίζοντα προβολής. Τα διαστήματα που εμφανίζονται γύρω από τις κεντρικές προβολές παρέχουν έναν δείκτη μέτρησης του βαθμού αβεβαιότητας και είναι εξ ορισμού συμμετρικά. Τα διαστήματα βασίζονται σε παλαιότερα σφάλματα των προβολών, μετά τη διόρθωση ακραίων παρατηρήσεων. Τα διαστήματα που περιβάλλουν την κεντρική πρόβλεψη εκφράζουν, από τα πιο σκούρο μπλε έως το πιο ανοιχτό, πιθανότητα 30%, 60% και 90% οι επιδόσεις του πληθωρισμού βάσει του HICPX να διαμορφωθούν εντός του αντίστοιχου εύρους τιμών. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. το πλαίσιο «Αποτύπωση της αβεβαιότητας που περιβάλλει τις προβολές» στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Μαρτίου 2023.
Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024, οι προοπτικές για τον γενικό πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 0,1 ποσ. μον. για το 2024 και το 2025 και έχουν μείνει αμετάβλητες για το 2026. Για το 2024, η μικρή προς τα πάνω αναθεώρηση του πληθωρισμού των ειδών διατροφής υπεραντισταθμίζεται από την προς τα κάτω αναθεώρηση του πληθωρισμού των τιμών της ενέργειας. Η οριακή προς τα κάτω αναθεώρηση του πληθωρισμού βάσει του HICPX σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής είναι ορατή μόνο στα στρογγυλοποιημένα μέσα ετήσια στοιχεία για το 2026 και αρχικά σχετίζεται με τα χαμηλότερα από τα αναμενόμενα στοιχεία τους τελευταίους μήνες λόγω των χαμηλότερων από ό,τι αναμενόταν επιπέδων του πληθωρισμού των υπηρεσιών. Αργότερα στον χρονικό ορίζοντα προβολής, σχετίζεται περισσότερο με τις αναθεωρήσεις προς τα κάτω των προοπτικών για την οικονομική ανάπτυξη και τους μισθούς. Η προς τα πάνω αναθεώρηση του πληθωρισμού των ειδών διατροφής σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής οφείλεται κυρίως στα πρόσφατα υψηλότερα από ό,τι αναμενόταν καταγεγραμμένα στοιχεία και στις υποθέσεις για υψηλότερες τιμές των διατροφικών πρώτων υλών. Ο πληθωρισμός των τιμών της ενέργειας έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω για το 2024 και το 2025 λόγω των χαμηλότερων από ό,τι αναμενόταν καταγεγραμμένων στοιχείων και της προς τα κάτω αναθεώρησης των υποθέσεων για τις τιμές του πετρελαίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, παρά τις υποθέσεις για κάπως υψηλότερες τιμές του φυσικού αερίου (Πλαίσιο 1).
Διάγραμμα 10
Αναθεωρήσεις της προβολής για τον πληθωρισμό σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024
(ποσοστιαίες μονάδες)
Σημείωση: Οι αναθεωρήσεις παρουσιάζονται με βάση μη στρογγυλοποιημένα μεγέθη.
Πλαίσιο 2
Αξιολόγηση των επιδράσεων στην ανάπτυξη και τον πληθωρισμό από τις πολιτικές πράσινης μετάβασης
Τα επόμενα χρόνια θα τεθούν σε ισχύ περαιτέρω μέτρα πολιτικής για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το παρόν πλαίσιο αξιολογεί τις επιδράσεις στην ανάπτυξη και στον πληθωρισμό από τις μεταβολές των εθνικών «πράσινων» δημοσιονομικών μέτρων που αποφασίζουν οι κυβερνήσεις στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Ως «πράσινο» χαρακτηρίζεται ένα δημοσιονομικό μέτρο που συμβάλλει θετικά στην αποτροπή της κλιματικής αλλαγής ή στην προσαρμογή σε αυτήν. Επιπλέον, το παρόν πλαίσιο εξετάζει την πιθανή επίπτωση του νέου Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ 2 (ΣΕΔΕ2) στον πληθωρισμό το 2027.
Η ετήσια επίπτωση των εθνικών πράσινων δημοσιονομικών μέτρων που αποφασίζουν οι κυβερνήσεις τα οποία περιλαμβάνονται στο βασικό σενάριο των προβολών εκτιμάται σε επίπεδο έως -0,1 ποσ. μον. για την ανάπτυξη και έως 0,2 ποσ. μον. για τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ (μπλε ράβδοι στο Διάγραμμα). Ειδικότερα, η αρνητική επίπτωση στην άνοδο του ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί ελαφρώς στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, από σχεδόν μηδενικό επίπεδο το 2024 σε περίπου ‑0,1 ποσ. μον. το 2026 και το 2027. Η επίδραση στον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ αναμένεται να είναι περίπου 0,2 ποσ. μον. το 2024 και το 2025, να μειωθεί σε 0,1 ποσ. μον. το 2026 και στη συνέχεια να προσεγγίσει το μηδέν το 2027. Η επίδραση αυτή προκύπτει κυρίως από μέτρα που επηρεάζουν τη συνιστώσα της ενέργειας, όπως ιδίως η τιμολόγηση του άνθρακα και οι ενεργειακοί φόροι.[10] Συνολικά, η επίδραση των εθνικών μέτρων είναι κάπως μεγαλύτερη από ό,τι είχε εκτιμηθεί τον Δεκέμβριο του 2023, αλλά εξακολουθεί να είναι σχετικά περιορισμένη, κυρίως λόγω του ότι η εισαγωγή μέτρων που επηρεάζουν άμεσα τις τιμές, όπως η εθνική τιμολόγηση του άνθρακα, θα είναι πολύ σταδιακή.[11]
Διάγραμμα
Επιδράσεις στο ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ και στον πληθωρισμό από εθνικά πράσινα δημοσιονομικά μέτρα σύμφωνα με το βασικό σενάριο των προβολών του Δεκεμβρίου 2024
α) Ρυθμός μεταβολής του πραγματικού ΑΕΠ | β) Πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ |
|---|---|
(ποσοστιαίες μονάδες) | (ποσοστιαίες μονάδες) |
 |  |
Κατά την προσεχή τριετία, επιπρόσθετα προς τα εθνικά μέτρα, η τιμολόγηση του άνθρακα στην ΕΕ θα επεκταθεί σε νέους τομείς, με δυνητικές συνέπειες για την ανάπτυξη, τον πληθωρισμό και τα δημόσια οικονομικά (βλ. τον πίνακα). Στο πλαίσιο της δέσμης Fit for 55, το υφιστάμενο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ 1 (ΣΕΔΕ1) θα επεκταθεί στους τομείς των αερομεταφορών, των θαλάσσιων μεταφορών και των ενεργοβόρων κλάδων, με σταδιακή κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων.[12] Οι εισαγωγές στην ΕΕ αγαθών που παράγονται από ενεργοβόρους κλάδους θα υπόκεινται σε μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ). Επίσης, το ΣΕΔΕ2 της ΕΕ θα τεθεί σε εφαρμογή το 2027 προκειμένου να καλύπτει τις εκπομπές από τη θέρμανση κτιρίων και από καύσιμα κίνησης: αυτό θα έχει πιθανόν τη σημαντικότερη άμεση πληθωριστική επίδραση. Τα μέτρα μπορεί επίσης να επηρεάσουν τον πληθωρισμό και έμμεσα, μέσω των τιμών εισαγομένων και των τιμών παραγωγού. Στο βαθμό που τα νοικοκυριά δεν αποζημιώνονται, μια τέτοια ανοδική επίδραση στις τιμές μπορεί επίσης να επηρεάσει τις δαπάνες τους και να περιορίσει την ανάπτυξη. Ωστόσο, ένα μέρος των εσόδων από το ΣΕΔΕ1 και το ΣΕΔΕ2 προβλέπεται ότι θα επενδυθεί σε τεχνολογίες βελτιωμένης ενεργειακής απόδοσης και σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών, με αποτέλεσμα οι καθαρές επιδράσεις στην ανάπτυξη να μην είναι ακόμη σαφείς.
Πίνακας
Κυριότερα μέτρα της ΕΕ για τις τιμές του άνθρακα
Μέτρο | Βασικά στοιχεία |
|---|---|
ΣΕΔΕ1 της ΕΕ | Ισχύει για την ηλεκτρική ενέργεια και εν μέρει για τις θαλάσσιες μεταφορές και τις αερομεταφορές. Από το 2024: αρχίζει η σταδιακή κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων για τις αερομεταφορές, αυξάνεται η κάλυψη των εκπομπών από τις θαλάσσιες μεταφορές Από το 2026: αρχίζει η σταδιακή κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων για τους ενεργοβόρους κλάδους |
ΣΕΔΕ2 της ΕΕ | Από το 2027: εφαρμόζεται στις εκπομπές από τη θέρμανση κτιρίων και τα καύσιμα κίνησης, καθώς και από μικρές βιομηχανικές εγκαταστάσεις |
ΜΣΠΑ | Από το 2026: οι εισαγωγές από τους ενεργοβόρους κλάδους θα φορολογούνται σύμφωνα με την τιμή του άνθρακα του ΣΕΔΕ1 (εκτός εάν στη χώρα εξαγωγής ισχύει ισοδύναμη φορολόγηση) |
Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Η τιμή του άνθρακα στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ2 αναμένεται να μετακυλίεται στους καταναλωτές, αλλά υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με το πόσο υψηλή θα είναι η τιμή αυτή. Όπως και στο ΣΕΔΕ, τα δικαιώματα εκπομπών στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ2 θα υπόκεινται σε σύστημα εμπορίας και η τιμή τους θα καθορίζεται από την αγορά. Η τιμή ενός δικαιώματος του ΣΕΔΕ2 δεν είναι ακόμη γνωστή, καθώς δεν υπάρχει ακόμη τέτοιου είδους εμπορία. Ωστόσο, η οδηγία για το ΣΕΔΕ[13] προβλέπει ότι, εάν η μέση τιμή σε δύο διαδοχικούς μήνες υπερβεί ένα όριο τιμής €45/tCO2 (ανά τόνο εκπομπών CO2 σε τιμές 2020) κατά τα πρώτα έτη, ή εάν αυξηθεί πολύ γρήγορα, θα αποδεσμευθούν πρόσθετα δικαιώματα από το αποθεματικό της αγοράς έτσι ώστε οι τιμές να διατηρηθούν κάτω από αυτό το όριο. Οι παραγωγοί σε προηγούμενα στάδια της αλυσίδας προσφοράς θα καλούνται να πληρώσουν για τις εκπομπές που προέρχονται από τα προϊόντα τους – και φαίνεται πιθανό ότι θα μετακυλίσουν το κόστος στον καταναλωτή. Ως εκ τούτου, αναμένεται άμεση επίδραση στον πληθωρισμό της ενέργειας (βάσει του ΕνΔΤΚ). Το μέγεθος αυτής της επίδρασης θα εξαρτηθεί, μεταξύ άλλων, από την εξέλιξη των τιμών του ΣΕΔΕ2. Ελλείψει πληροφοριών βάσει στοιχείων της αγοράς σχετικά με το πιθανό επίπεδο της τιμής το 2027, το βασικό σενάριο των προβολών υποθέτει επίπεδο τιμής ίσο με το προαναφερόμενο όριο (δηλαδή €59/tCO2 σε αναμενόμενες τιμές του 2027).[14]
Η επίδραση στον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ είναι αβέβαιη και θα μπορούσε να κυμανθεί από 0,0 έως 0,4 ποσ. μον. το 2027, με πολύ μικρότερο μέγεθος το 2028. Εκτός από την αβεβαιότητα όσον αφορά την τιμή του ΣΕΔΕ2, δεν είναι ακόμη σαφής η ταχύτητα και η έκταση της μετακύλισης στις τιμές καταναλωτή. Ενώ οι μεταβολές στις πιέσεις που προέρχονται από το κόστος των ενεργειακών αγαθών μετακυλίονται κατά κανόνα γρήγορα στους καταναλωτές, μπορεί να αναμένεται κάποια καθυστέρηση της μετακύλισης, καθώς: α) οι επιχειρήσεις δεν απαιτείται να παραδώσουν τις άδειες του ΣΕΔΕ2 πριν από το 2027-2028, β) σε ορισμένες χώρες παρατηρείται χρονική υστέρηση στην ανατιμολόγηση των συμβάσεων με καταναλωτές φυσικού αερίου και γ) οι διοικητικά καθοριζόμενες τιμές και τα δημοσιονομικά μέτρα είναι δυνατόν – αρχικά – να περιορίσουν την επίδραση.[15] Ένα πρόσθετο στοιχείο αβεβαιότητας αφορά την προγραμματιζόμενη μετάβαση των χωρών από τα υφιστάμενα εθνικά συστήματα στο ΣΕΔΕ2.[16] Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των εμπειρογνωμόνων, που εξαρτώνται από μια σειρά ευλογοφανών υποθέσεων σχετικά με το επίπεδο των τιμών των δικαιωμάτων του ΣΕΔΕ2, την ταχύτητα και την έκταση της μετακύλισης, καθώς και τις λεπτομέρειες της μετάβασης στο ΣΕΔΕ2 σε χώρες με υφιστάμενα εθνικά συστήματα, ο αντίκτυπος στον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ το 2027 κινείται σε ένα εύρος μεταξύ 0,0 ποσ. μον. και 0,4 ποσ. μον., με πολύ μικρότερη επίδραση το 2028.[17] Η επίδραση θα μπορούσε να είναι μικρότερη σε περίπτωση που τα νοικοκυριά προχωρήσουν εγκαίρως και δραστικά σε υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων ή/και οι κυβερνήσεις λάβουν μέτρα μετριασμού. Πέραν του ΣΕΔΕ2, άλλα μέτρα στο πλαίσιο της δέσμης «Fit for 55» (π.χ. η θέσπιση του ΜΣΠΑ) αναμένεται να έχουν μόνο μικρή επίδραση.
Όσον αφορά την περίοδο πέραν του χρονικού ορίζοντα προβολής, η τιμή του ΣΕΔΕ2 ενδέχεται να αυξηθεί περαιτέρω, αλλά οι αυξήσεις αυτές μπορεί να μετριαστούν από τη μείωση του μεριδίου των ορυκτών καυσίμων στο καλάθι του καταναλωτή. Διάφορες μελέτες στη βιβλιογραφία αναμένουν πολύ υψηλότερες τιμές έως το 2030 (μετά την κατάργηση του μηχανισμού της οριακής τιμής).[18] Οι τιμές στο άνω άκρο τους εύρους των εκτιμήσεων βασίζονται στην υπόθεση ότι άλλες, συμπληρωματικές πολιτικές μείωσης των εκπομπών (π.χ. διατάξεις για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης ή απαγόρευση της χρήσης οχημάτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης) θα είναι μόνο εν μέρει αποτελεσματικές. Οι αυξήσεις των τιμών που θα προέκυπταν σ’ αυτή την περίπτωση θα συνεπάγονταν σημαντική πληθωριστική επίπτωση από τις πολιτικές αυτές μετά το 2029, ενώ το τρέχον βασικό σενάριο υποθέτει ότι η εισαγωγή του ΣΕΔΕ2 θα οδηγήσει σε πρόσκαιρες επιδράσεις μόνο το 2027 (και σε μικρό βαθμό και το 2028). Επιπλέον, πιθανόν οι τιμές να είναι πιο ευμετάβλητες. Τέλος, σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα, ο αντίκτυπος στον πληθωρισμό της ενέργειας βάσει του ΕνΔΤΚ από τις μελλοντικές μεταβολές των τιμών του ΣΕΔΕ2 μπορεί να μετριαστεί από τη μείωση του μεριδίου των ορυκτών καυσίμων στο ενεργειακό μείγμα και τη μείωση της δαπάνης των νοικοκυριών για ορυκτά καύσιμα.
Ο ρυθμός αύξησης των ονομαστικών μισθών αναμένεται, σύμφωνα με τις προβολές, να παραμείνει αρχικά υψηλός, αλλά στη συνέχεια να επιβραδυνθεί σταδιακά, αντανακλώντας εν μέρει τη σύγκλιση των πραγματικών μισθών στα επίπεδα που επικρατούσαν πριν από την έντονη άνοδο του πληθωρισμού. Ο ρυθμός αύξησης των αμοιβών ανά απασχολούμενο εκτιμάται ότι επιβραδύνθηκε σε 4,5% το γ΄ τρίμηνο του 2024 (σύμφωνα με τις προβολές του Σεπτεμβρίου).[19] Ο ρυθμός αύξησης των μισθών προβλέπεται να συνεχίσει τη διαρκή υποχώρησή του και από 4,6% κατά μέσο όρο το 2024 να διαμορφωθεί σε 2,8% το 2027 (Διάγραμμα 11). Η υποχώρηση αυτή αντανακλά κυρίως την αναμενόμενη επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης των συμβατικών αποδοχών, εν μέρει λόγω των μικρότερων αυξήσεων των κατώτατων μισθών, ενώ η συμβολή της απόκλισης μεταξύ συμβατικών και πράγματι καταβαλλόμενων αποδοχών (wage drift) αναμένεται να είναι αμελητέα το 2024, αλλά σχετικά σταθερή και μικρή τα επόμενα έτη. Μετά τις πρόσφατες αναθεωρήσεις των στοιχείων των εθνικών λογαριασμών, οι πραγματικοί μισθοί εκτιμάται ότι επανήλθαν το γ΄ τρίμηνο του 2024 στα επίπεδα που καταγράφηκαν στις αρχές του 2022. Ενώ αυτό συνεπάγεται χαμηλότερες πιέσεις που συνδέονται με την αντιστάθμιση του πληθωρισμού, οι αγορές εργασίας εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από στενότητα, γεγονός που βοηθά να εξηγηθεί γιατί ο ρυθμός αύξησης των μισθών παραμένει υψηλός σε σύγκριση με τον ιστορικό μέσο όρο του 2,3%. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024, ο ρυθμός αύξησης των αμοιβών ανά απασχολούμενο έχει αναθεωρηθεί προς τα πάνω κατά 0,1 ποσ. μον. για το 2024, λόγω μη αναμενόμενων καταγραφόμενων στοιχείων, αλλά έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 0,3 ποσ. μον. για τα επόμενα έτη συμβαδίζοντας με το χαμηλότερο, βάσει των προβολών, ποσοστό ανεργίας.
Διάγραμμα 11
Αμοιβές ανά απασχολούμενο
(ετήσιες ποσοστιαίες μονάδες)
Σημείωση: Η κάθετη γραμμή αντιστοιχεί στην έναρξη του τρέχοντος χρονικού ορίζοντα προβολής.
Ο ρυθμός αύξησης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος αναμένεται, βάσει των προβολών, να επιβραδυνθεί το 2025 και το 2026, υποβοηθούμενος από την άνοδο της παραγωγικότητας και την υποχώρηση του ρυθμού αύξησης των μισθών. Ο ρυθμός αύξησης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος εκτιμάται ότι ήταν 4,5% το γ΄ τρίμηνο του 2024 και αναμένεται να υποχωρήσει απότομα σε 2,0% κατά μέσο όρο έως το 2027.[20] Ωστόσο, θα παραμείνει πάνω από τον ιστορικό μέσο όρο του 1,8%. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024, ο ρυθμός αύξησης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος έχει αναθεωρηθεί προς τα πάνω κατά 0,2 ποσ. μον. για το 2024 και προς τα κάτω κατά 0,1 ποσ. μον. για το 2026.
Συνολικά, οι εγχώριες πιέσεις στις τιμές, όπως μετρούνται από τη μεταβολή του αποπληθωριστή του ΑΕΠ, προβλέπεται ότι θα συνεχίσουν να εξασθενούν, με τα περιθώρια κέρδους να απορροφούν τις πιέσεις από πλευράς κόστους εργασίας βραχυπρόθεσμα (Διάγραμμα 12). Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του αποπληθωριστή του ΑΕΠ εκτιμάται ότι υποχώρησε ραγδαία το 2024, φθάνοντας κατά μέσο όρο το 2,9% για το σύνολο του έτους (από 5,9% το 2023), αλλά προβλέπεται να επιβραδυνθεί πιο σταδιακά στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα και να διαμορφωθεί κατά μέσο όρο σε 2,1% το 2027. Η αύξηση των κερδών ανά μονάδα προϊόντος αναμένεται να συνεχίσει να απορροφά τη σχετικά έντονη αύξηση του κόστους εργασίας, αλλά μόνο βραχυπρόθεσμα.[21] Καθώς η αύξηση του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος θα επιβραδύνεται και το κόστος άλλων εισροών θα παραμένει συγκρατημένο, ο ρυθμός αύξησης των περιθωρίων κέρδους αναμένεται να ανακάμψει κάπως από το 2025, υποβοηθούμενος από την οικονομική ανάκαμψη και την επιταχυνόμενη άνοδο της παραγωγικότητας, συμβάλλοντας έτσι και πάλι θετικά στις εγχώριες πιέσεις στις τιμές από το 2025. Σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024, ο ρυθμός αύξησης του αποπληθωριστή του ΑΕΠ έχει αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα κάτω για το 2024, παραμένει αμετάβλητος για το 2025 και έχει αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα πάνω για το 2026. Ο ρυθμός αύξησης των περιθωρίων κέρδους έχει αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα κάτω για το 2024 και προς τα πάνω για το 2025 και το 2026, αντισταθμίζοντας σε μεγάλο βαθμό τις αντίστοιχες προς τα πάνω και προς τα κάτω αναθεωρήσεις του ρυθμού αύξησης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος.
Διάγραμμα 12
Εγχώριες πιέσεις στις τιμές
α) Αποπληθωριστής του ΑΕΠ και συνιστώσες του | β) Αποπληθωριστής του ΑΕΠ και συνιστώσες του - αναθεωρήσεις σε σχέση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου 2024 |
|---|---|
(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες) | (συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες) |
 |  |
Σημείωση: Η κάθετη γραμμή αντιστοιχεί στην έναρξη του τρέχοντος χρονικού ορίζοντα προβολής.
Ο πληθωρισμός των τιμών των εισαγομένων αναμένεται να αυξηθεί, αλλά να παραμείνει κάτω του 2% σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Ο ρυθμός μεταβολής του αποπληθωριστή των εισαγωγών αναμένεται να εξελιχθεί από ‑0,6% το 2024 σε 1,6% το 2025 και 1,7% το 2027. Τα στοιχεία για την περίοδο 2024-25 αναθεωρήθηκαν προς τα κάτω συμβαδίζοντας με τις προς τα κάτω αναθεωρήσεις των τιμών εξαγωγών των ανταγωνιστών και παρά την υποτίμηση του ευρώ που προκύπτει από τις τεχνικές υποθέσεις (Πλαίσιο 1).
6 Αναλύσεις ευαισθησίας
Εναλλακτικές πορείες των τιμών της ενέργειας
Οι μελλοντικές εξελίξεις των τιμών των ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων παραμένουν πολύ αβέβαιες και τυχόν εναλλακτικές πορείες των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου θα είχαν σημαντικό αντίκτυπο στις οικονομικές προοπτικές, ιδίως όσον αφορά τον πληθωρισμό. Ενώ οι προβολές των εμπειρογνωμόνων βασίζονται στις τεχνικές υποθέσεις που περιγράφονται στο Πλαίσιο 1, στην παρούσα ανάλυση ευαισθησίας εξετάζονται εναλλακτικές πορείες που αποκλίνουν προς τα κάτω και προς τα πάνω σε σχέση με τις υποθέσεις του βασικού σεναρίου και προκύπτουν από το 25ο και το 75ο εκατοστημόριο των πυκνοτήτων πιθανότητας μηδενικού κινδύνου με βάση δικαιώματα προαίρεσης για τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.[22] Οι εναλλακτικές πορείες των τιμών του πετρελαίου κατανέμονται συμμετρικά γύρω από το βασικό σενάριο, αντανακλώντας σε γενικές γραμμές ισορροπημένους κινδύνους. Αντιθέτως, η κατανομή των τιμών του φυσικού αερίου υποδηλώνει ανοδικούς κινδύνους σε σχέση με τις τεχνικές υποθέσεις (Διάγραμμα 13), που πιθανόν να αντανακλούν αβεβαιότητες όσον αφορά τον εφοδιασμό. Οι αβεβαιότητες αυτές συνδέονται με την επικείμενη λήξη της συμφωνίας διαμετακόμισης φυσικού αερίου μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας, καθώς και με πρόσφατες καθυστερήσεις σε έργα διοχέτευσης υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Επιπλέον, εξετάζεται μια υπόθεση σταθερών τιμών τόσο για το πετρέλαιο όσο και για το φυσικό αέριο. Σε όλες τις περιπτώσεις, υπολογίζεται ένας σύνθετος δείκτης των τιμών της ενέργειας (σταθμισμένος μέσος όρος των εναλλακτικών εξελίξεων των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου) και αξιολογούνται οι επιδράσεις με χρήση οικονομετρικών υποδειγμάτων της ΕΚΤ και του Ευρωσυστήματος. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στον Πίνακα 6.
Διάγραμμα 13
Εναλλακτικές πορείες των υποθέσεων για τις τιμές της ενέργειας
α) Υπόθεση για την τιμή του πετρελαίου
(δολάρια ΗΠΑ/βαρέλι)
β) Υπόθεση για την τιμή του φυσικού αερίου
(ευρώ/Mwh)
Πηγές: Morningstar και υπολογισμοί της ΕΚΤ.
Σημείωση: Οι πυκνότητες πιθανότητας με βάση τα δικαιώματα προαίρεσης για τις τιμές του φυσικού αερίου και του πετρελαίου προκύπτουν από τις τιμές της αγοράς της 20ής Νοεμβρίου 2024 για τα δικαιώματα προαίρεσης επί των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης του ICE Brent και Dutch TTF Natural Gas με καθορισμένες τριμηνιαίες ημερομηνίες λήξης.
Πίνακας 6
Εναλλακτικές πορείες των τιμών της ενέργειας και οι επιδράσεις τους στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ και τον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ
Πορεία 1: 25ο εκατοστημόριο | Πορεία 2: 75ο εκατοστημόριο | Πορεία 3: σταθερές τιμές | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | |
(αποκλίσεις από τα επίπεδα του βασικού σεναρίου, ποσοστά %) | ||||||||||||
Τιμές του πετρελαίου | -1,3 | -13,7 | -19,0 | -21,9 | 1,6 | 14,0 | 19,6 | 23,1 | 0,1 | 4,2 | 6,7 | 8,1 |
Τιμές του φυσικού αερίου | -3,5 | -18,0 | -22,0 | -25,6 | 4,2 | 25,6 | 29,4 | 35,3 | -0,2 | 2,1 | 25,2 | 49,1 |
Σύνθετος δείκτης τιμών της ενέργειας | -2,4 | -15,9 | -19,3 | -21,9 | 3,0 | 21,9 | 25,1 | 27,2 | 0,0 | 3,0 | 13,3 | 21,5 |
(αποκλίσεις από τους ρυθμούς μεταβολής του βασικού σεναρίου, ποσοστιαίες μονάδες) | ||||||||||||
Αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ | 0,0 | 0,1 | 0,1 | 0,0 | 0,0 | -0,1 | -0,1 | -0,1 | 0,0 | 0,0 | -0,1 | -0,1 |
Πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ | 0,0 | -0,6 | -0,5 | -0,3 | 0,1 | 0,7 | 0,6 | 0,3 | 0,0 | 0,2 | 0,4 | 0,4 |
Σημειώσεις: Στην παρούσα ανάλυση ευαισθησίας χρησιμοποιείται ένας σύνθετος δείκτης τιμών της ενέργειας, ο οποίος συνδυάζει τις τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για το πετρέλαιο και για το φυσικό αέριο. Το 25ο και το 75ο εκατοστημόριο αναφέρονται στις πυκνότητες πιθανότητας μηδενικού κινδύνου με βάση τα δικαιώματα προαίρεσης για τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στις 20 Νοεμβρίου 2024. Οι σταθερές τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου λαμβάνουν την αντίστοιχη αξία την ίδια ημερομηνία. Οι μακροοικονομικές επιπτώσεις αναφέρονται ως μέσοι όροι διαφόρων μακροοικονομικών υποδειγμάτων εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ και του Ευρωσυστήματος.
Εναλλακτικές πορείες της συναλλαγματικής ισοτιμίας
Η παρούσα ανάλυση ευαισθησίας αξιολογεί τις επιδράσεις για τις προβολές του βασικού σεναρίου από εναλλακτικές πορείες της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Οι τεχνικές υποθέσεις για τις συναλλαγματικές ισοτιμίες που περιλαμβάνονται στο βασικό σενάριο των προβολών παραμένουν σταθερές στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Οι εναλλακτικές πορείες προς τα κάτω και προς τα πάνω προκύπτουν από το 25ο και το 75ο εκατοστημόριο των πυκνοτήτων πιθανότητας μηδενικού κινδύνου όπως υπολογίζονται με βάση δικαιώματα προαίρεσης για τη συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ/δολαρίου ΗΠΑ στις 20 Νοεμβρίου 2024 (Διάγραμμα 14). Οι επιδράσεις από αυτές τις εναλλακτικές πορείες αξιολογούνται με τη χρήση μακροοικονομικών υποδειγμάτων της ΕΚΤ και του Ευρωσυστήματος. Η μέση επίδραση στον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ και στον πληθωρισμό η οποία συνάγεται από όλα αυτά τα υποδείγματα παρουσιάζεται στον Πίνακα 7.
Διάγραμμα 14
Εναλλακτικές πορείες για τη συναλλαγματική ισοτιμία δολαρίου ΗΠΑ/ευρώ
Πηγές: Bloomberg και υπολογισμοί εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ.
Σημειώσεις: Η αύξηση συνεπάγεται ανατίμηση του ευρώ. Το 25ο και το 75ο εκατοστημόριο αναφέρονται στις πυκνότητες πιθανότητας μηδενικού κινδύνου με βάση τα δικαιώματα προαίρεσης για τη συναλλαγματική ισοτιμία δολαρίου ΗΠΑ/ευρώ στις 20 Νοεμβρίου 2024. Οι μακροοικονομικές επιπτώσεις αναφέρονται ως μέσοι όροι διαφόρων μακροοικονομικών υποδειγμάτων εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ και του Ευρωσυστήματος.
Πίνακας 7
Επίδραση στον ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ και τον πληθωρισμό βάσει ΕνΔΤΚ
Πορεία 1: 25ο εκατοστημόριο | Πορεία 2: 75ο εκατοστημόριο | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | |
Συναλλαγματική ισοτιμία δολαρίου ΗΠΑ/ευρώ | 1,08 | 1,03 | 1,03 | 1,03 | 1,08 | 1,10 | 1,15 | 1,19 |
Συναλλαγματική ισοτιμία δολαρίου ΗΠΑ/ευρώ | -0,2 | -3,0 | -3,3 | -3,5 | 0,0 | 3,7 | 8,1 | 11,7 |
(αποκλίσεις από τους ρυθμούς μεταβολής του βασικού σεναρίου, ποσοστιαίες μονάδες) | ||||||||
Αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ | 0,0 | 0,1 | 0,1 | 0,1 | 0,0 | -0,1 | -0,2 | -0,3 |
Πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ | 0,0 | 0,1 | 0,1 | 0,1 | 0,0 | -0,1 | -0,3 | -0,3 |
Πηγές: Bloomberg και υπολογισμοί εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ.
Σημειώσεις: Η αύξηση συνεπάγεται ανατίμηση του ευρώ. Το 25ο και το 75ο εκατοστημόριο αναφέρονται στις πυκνότητες πιθανότητας μηδενικού κινδύνου με βάση τα δικαιώματα προαίρεσης για τη συναλλαγματική ισοτιμία δολαρίου ΗΠΑ/ευρώ στις 20 Νοεμβρίου 2024. Οι μακροοικονομικές επιπτώσεις αναφέρονται ως μέσοι όροι διαφόρων μακροοικονομικών υποδειγμάτων εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ και του Ευρωσυστήματος.
Πλαίσιο 3
Σύγκριση με τις προβλέψεις άλλων οργανισμών και του ιδιωτικού τομέα
Οι προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2024 βρίσκονται γενικά εντός του εύρους άλλων προβλέψεων για το ΑΕΠ και τον πληθωρισμό. Η προβολή των εμπειρογνωμόνων για την ανάπτυξη βρίσκεται εντός του εύρους των προβλέψεων άλλων οργανισμών και των ερευνών μεταξύ φορέων διενέργειας προβλέψεων του ιδιωτικού τομέα σε όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Όσον αφορά τον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ, η προβολή των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για το 2025 βρίσκεται στο πάνω όριο του εύρους. Για το 2026, η προβολή των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος βρίσκεται εντός ενός περιορισμένου εύρους άλλων φορέων διενέργειας προβλέψεων και για το 2027 υπερβαίνει ελαφρώς τις άλλες διαθέσιμες προβλέψεις. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διαφορές στην αξιολόγηση των επιδράσεων του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών 2 (ΣΕΔΕ2) της ΕΕ (βλ. Πλαίσιο 2). Η προβολή των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τον πληθωρισμό βάσει του HICPX ευθυγραμμίζεται με άλλες προβλέψεις, αλλά είναι ελαφρώς χαμηλότερη για το 2027.
Πίνακας
Σύγκριση πρόσφατων προβλέψεων για τον ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ, τον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ και τον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής στη ζώνη του ευρώ
(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)
| Ημερομηνία δημοσίευσης | Αύξηση ΑΕΠ | Πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ | Πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς την ενέργεια και τα είδη διατροφής | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | ||
Προβολές εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος | Δεκέμβριος 2024 | 0,7 | 1,1 | 1,4 | 1,3 | 2,4 | 2,1 | 1,9 | 2,1 | 2,9 | 2,3 | 1,9 | 1,9 |
ΟΟΣΑ | Δεκέμβριος 2024 | 0,8 | 1,3 | 1,5 | - | 2,4 | 2,1 | 2,0 | - | 2,9 | 2,4 | 2,0 | - |
Ευρωπαϊκή Επιτροπή | Νοέμβριος 2024 | 0,8 | 1,3 | 1,6 | - | 2,4 | 2,1 | 1,9 | - | 2,9 | 2,4 | 2,0 | - |
Προβλέψεις της Consensus Economics | Νοέμβριος 2024 | 0,8 | 1,1 | 1,4 | 1,4 | 2,4 | 1,9 | 1,9 | 1,9 | 2,8 | 2,2 | - | - |
Έρευνα μεταξύ των Επαγγελματικών Φορέων Διενέργειας Προβλέψεων | Οκτώβριος 2024 | 0,7 | 1,2 | 1,4 | - | 2,4 | 1,9 | 1,9 | - | 2,8 | 2,2 | 2,0 | - |
Διεθνές Νομισματικό Ταμείο | Οκτώβριος 2024 | 0,8 | 1,2 | 1,5 | 1,4 | 2,4 | 2,0 | 2,0 | 1,9 | - | - | - | - |
Πηγές: ΟΟΣΑ, Economic Outlook, που δημοσιεύθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2024, τελευταία ημερομηνία για τη συμπερίληψη στοιχείων στις 27 Νοεμβρίου 2024· Προβλέψεις της Consensus Economics, 14 Νοεμβρίου 2024 για την περίοδο 2024-25 (τα στοιχεία για την περίοδο 2026-27 προέρχονται από την έρευνα του Οκτωβρίου 2024)· Έρευνα της ΕΚΤ μεταξύ των Επαγγελματικών Φορέων Διενέργειας Προβλέψεων, που δημοσιεύθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2024· ΔΝΤ, World Economic Outlook, τελευταία ημερομηνία για τη συμπερίληψη στοιχείων στις 22 Οκτωβρίου 2024· Οικονομικές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Φθινόπωρο 2024, τελευταία ημερομηνία για τη συμπερίληψη στοιχείων στις 21 Οκτωβρίου 2024.
Σημειώσεις: Αυτές οι προβλέψεις δεν είναι άμεσα συγκρίσιμες μεταξύ τους ή με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος, καθώς έχουν ολοκληρωθεί σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Επιπλέον, χρησιμοποιούν διαφορετικές μεθόδους για την εξαγωγή υποθέσεων σχετικά με τις δημοσιονομικές, χρηματοοικονομικές και εξωτερικές μεταβλητές, συμπεριλαμβανομένων των τιμών του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και άλλων βασικών εμπορευμάτων. Οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος αναφέρουν ετήσιους ρυθμούς αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ διορθωμένους ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναφέρουν ετήσιους ρυθμούς αύξησης που δεν έχουν διορθωθεί ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών ανά έτος. Άλλες προβλέψεις δεν διευκρινίζουν αν τα στοιχεία που αναφέρουν έχουν διορθωθεί ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών ή όχι.
© Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, 2024
Ταχυδρομική διεύθυνση 60640 Frankfurt am Main, Germany
Τηλέφωνο +49 69 1344 0
Δικτυακός τόπος www.ecb.europa.eu
Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Επιτρέπεται η αναπαραγωγή για εκπαιδευτικούς και μη εμπορικούς σκοπούς εφόσον αναφέρεται η πηγή.
Για την ορολογία, μπορείτε να συμβουλευθείτε το γλωσσάριο της ΕΚΤ (διαθέσιμο μόνο στα αγγλικά).
HTML ISBN 978-92-899-6599-6, ISSN 2529-4679, doi:10.2866/868347, QB-CF-24-002-EL-Q
Η τελευταία ημερομηνία που καλύπτουν οι τεχνικές υποθέσεις και οι προβολές για την παγκόσμια οικονομία ήταν η 20ή Νοεμβρίου 2024. Οι μακροοικονομικές προβολές για τη ζώνη του ευρώ οριστικοποιήθηκαν στις 27 Νοεμβρίου.
Εκτός αν σημειώνεται ρητώς το αντίθετο, οι αναφορές σε παγκόσμια μεγέθη οικονομικών δεικτών στην παρούσα ενότητα δεν περιλαμβάνουν τη ζώνη του ευρώ.
Οι επαφές της ΕΚΤ με ναυτιλιακές εταιρίες υποδηλώνουν ότι υπήρξε κάποια επίσπευση της ναυτιλιακής δραστηριότητας καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και μια περίοδος υψηλής εποχικής ζήτησης νωρίτερα από τη συνηθισμένη (Ιούνιο-Ιούλιο αντί του Σεπτεμβρίου) πριν από την περίοδο Χριστουγέννων, λόγω της αναδρομολόγησης πλοίων γύρω από την Αφρική μετά τη διατάραξη που σημειώθηκε στη διώρυγα του Σουέζ. Η έρευνα Drewry που διενεργήθηκε τον Μάιο του 2024 επιβεβαιώνει τη μεταβολή των χρονοδιαγραμμάτων των θαλάσσιων μεταφορών.
Στο τέλος του 2019 το κόστος της ενέργειας στη ζώνη του ευρώ ήταν 1,5 φορές υψηλότερο από ό,τι στις ΗΠΑ. Έως τον Νοέμβριο του 2024 ήταν 3,5 φορές υψηλότερο. Το κόστος αυτό δεν αναμένεται να επανέλθει στα προ της πανδημίας επίπεδα μέχρι το τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής.
Βλ. «Low for long? Reasons for the recent decline in productivity», The ECB Blog, 6 Μαΐου 2024.
Τα δημοσιονομικά σχέδια σε ορισμένες από τις μεγάλες χώρες της ζώνης του ευρώ είτε δεν έχουν οριστικοποιηθεί είτε είναι παρωχημένα, δεδομένων των σημερινών πολιτικών κινδύνων. Για παράδειγμα, στη Γαλλία, οι υποθέσεις και οι προβολές για τη δημοσιονομική πολιτική σύμφωνα με το βασικό σενάριο βασίζονται σε αξιολόγηση του προϋπολογισμού του 2025 και των μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών προγραμμάτων της κυβέρνησης του Πρωθυπουργού Barnier. Στις 4 Δεκεμβρίου το Γαλλικό Κοινοβούλιο υπερψήφισε πρόταση μομφής κατά της κυβέρνησης και αυτών των δημοσιονομικών προγραμμάτων. Σε πολλές χώρες, κίνδυνοι για το βασικό σενάριο απορρέουν επίσης από το ενδεχόμενο λήψης πρόσθετων μέτρων, τα οποία θα προσδιοριστούν περαιτέρω, προκειμένου να υπάρξει συμμόρφωση με τις απαιτήσεις του αναθεωρημένου δημοσιονομικού πλαισίου της ΕΕ.
Μια πρόσθετη πηγή συσταλτικής μεταβολής το 2025 είναι η περαιτέρω μείωση των υπόλοιπων μέτρων στήριξης έναντι των υψηλών τιμών της ενέργειας, τα οποία δεν έχουν υποστεί ουσιαστική αναθεώρηση σε σχέση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου. Η χαλάρωση την οποία προκαλούν οι παράγοντες που δεν εμπίπτουν στη διακριτική ευχέρεια των κυβερνήσεων, κυρίως λόγω της υστέρησης των εσόδων και άλλων φόρων πλην των φόρων εισοδήματος, οδηγεί σε αμετάβλητη κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής για το 2025 σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου.
Η χαλάρωση αυτή οφείλεται κυρίως στις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και, σε κάπως μικρότερο βαθμό, στις δημόσιες επενδύσεις.
Η άρση των δημοσιονομικών μέτρων για την αντιστάθμιση των υψηλών τιμών της ενέργειας και του υψηλού πληθωρισμού από τον Δεκέμβριο του 2023 και μετά εκτιμάται ότι θα έχει ανοδική επίδραση κατά 0,4 ποσ. μον. στον γενικό πληθωρισμό το 2024 και κατά 0,1 ποσ. μον. το 2025.
Αυτό συνάδει με ευρήματα ότι η τιμολόγηση του άνθρακα ωθεί τον πληθωρισμό προς τα πάνω και ότι η επίδραση αυτή τείνει να μεταδίδεται μέσω της συνιστώσας της ενέργειας, βλ. Konradt, M., Weder di Mauro, B., «Carbon Taxation and Greenflation: Evidence from Europe and Canada», Journal of the European Economic Association, Vol. 21, Issue 6, December 2023, σ. 2518–2546· McKibbin, W., Konradt, M., and Weder di Mauro, B., «Climate policies and monetary policies in the euro area», όπως παρουσιάστηκε στο Φόρου της ΕΚΤ στη Σίντρα το 2021· Känzig, D. R., «The Unequal Economic Consequences of Carbon Pricing», National Bureau of Economic Research Working Paper Series, No 31221, 2023· και Moessner, R., “Effects of Carbon Pricing on Inflation”, CESifo Working Paper, No 9563, 2022. Ωστόσο, σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα, αυτές οι επιδράσεις φαίνεται συνήθως ότι εξαλείφονται. Τα κίνητρα που δημιουργούνται από την τιμολόγηση του άνθρακα αυξάνουν την ενεργειακή απόδοση και προωθούν την καινοτομία σε λιγότερο ρυπογόνες πηγές ενέργειας, ενώ η στάθμιση των ορυκτών καυσίμων στο καλάθι του καταναλωτή μειώνεται, βλ. Andersson, J. J., «Carbon Taxes and CO2 Emissions: Sweden as a Case Study» American Economic Journal: Economic Policy, Vol. 11(4), pp. 1–30, 2019. Σύμφωνα με την πρακτική που ακολουθείται στις προβολές των εμπειρογνωμόνων, οι σταθμίσεις της κατανάλωσης στο καλάθι του ΕνΔΤΚ διατηρούνται σταθερές στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής.
Για προηγούμενη αξιολόγηση της επίδρασης των μεταβολών των δημοσιονομικών μέτρων που λαμβάνοντα κατά τη διακριτική ευχέρεια των κυβερνήσεων στην ανάπτυξη και τον πληθωρισμό, βλ. το πλαίσιο με τίτλο «Assessing the macroeconomic effects of climate change transition policies», Economic Bulletin, Issue 1, ECB, 2024.
Οι τιμές του ΣΕΔΕ1 αναμένεται, βάσει των υποθέσεων, να αυξηθούν ελαφρώς στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής (Πλαίσιο 1).
Οδηγία (ΕΕ) 2023/959 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 10ης Μαΐου 2023 για την τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Ένωσης και απόφαση (ΕΕ) 2015/1814 σχετικά με τη θέσπιση και τη λειτουργία αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς όσον αφορά το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου της Ένωσης (ΕΕ L 130 της 16.5.2023, σ. 134).
Σύμφωνα με την οδηγία για το ΣΕΔΕ, το όριο θα αναπροσαρμόζεται με βάση τον πληθωρισμό της ΕΕ και ορίζεται σε €45/tCO2 σε τιμές του 2020. Με βάση τον προβλεπόμενο πληθωρισμό για την περίοδο 2024-27, το όριο θα αντιστοιχούσε σε €59/tCO2 το 2027.
Στην περίπτωση του φυσικού αερίου, υπάρχουν ευρήματα ότι η μετακύλιση στις τιμές καταναλωτή εξαρτάται από παράγοντες όπως η διάρθρωση της αγοράς, το ποσοστό των φόρων και τελών στη συνολική τιμή, καθώς και η ταχύτητα ανανέωσης των συμβάσεων με τους καταναλωτές. Βλ. Hernnäs, H., Johannesson-Lindén, Å., Kasdorp, R. and Spooner, M., “Pass-through in EU electricity and gas markets”, Quarterly Report on the Euro Area (QREA), Directorate General Economic and Financial Affairs (DG ECFIN), European Commission, Vol. 22(2), pp. 23-34, July 2023 για εκτενή ανάλυση. Στην περίπτωση των υγρών καυσίμων, η μετακύλιση τείνει να είναι ταχύτερη, βλ. Alvarez, L., Hurtado, S., Sánchez, I. and Thomas, C., The impact of oil price changes on Spanish and euro area consumer price inflation, Economic Modelling, Vol. 28, issue 1, pp. 422-431, 2011.
Επισημαίνεται ότι σε πολλές χώρες η διαδικασία ενσωμάτωσης της οδηγίας ΣΕΔΕ2 στο εθνικό δίκαιο βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Οι λεπτομέρειες σχετικά με τη σταδιακή εφαρμογή της οδηγίας και τη μετάβαση από τα υφιστάμενα εθνικά συστήματα δεν έχουν ακόμη αποφασιστεί, γεγονός που επιτείνει την αβεβαιότητα που περιβάλλει τις επιδράσεις στον πληθωρισμό.
Στο κάτω άκρο αυτού του εύρους, χαμηλότερη τιμή του ΣΕΔΕ2 θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι θετικές επιδράσεις σε ορισμένες χώρες αντισταθμίζονται από τις αρνητικές επιδράσεις σε άλλες χώρες όπου οι τιμές στα υφιστάμενα εθνικά συστήματα εκπομπών για τους επηρεαζόμενους τομείς θα μειωθούν και θα φθάσουν στην τιμή του ΣΕΔΕ2. Σ’ αυτή την περίπτωση η επίδραση στον πληθωρισμό σε επίπεδο ζώνης ευρώ συνολικά θα ήταν ουδέτερη.
Βλ. Abrell, J., Bilici, S., Blesl, M., Fahl, U., Kattelmann, F., Kittel, L., Kosch, M., Luderer, G., Marmullaku, D., Pahle, M., Pietzcker, R.C., Rodrigues, R. and Siegle, J., «Optimal allocation of the EU carbon budget: A multi-model assessment», Energy Strategy Reviews, Vol. 51, No 101271, 2024· και Günther, C., Pahle, M., Govorukha, K., Osorio, S. and Fotiou, T., «Carbon prices on the rise?», 26 April 2024.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε η Eurostat στις 6 Δεκεμβρίου, μετά την οριστικοποίηση των προβολών του Δεκεμβρίου 2024, ο ρυθμός αύξησης των αμοιβών ανά απασχολούμενο το γ΄ τρίμηνο του 2024 ήταν 4,4%.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε η Eurostat στις 6 Δεκεμβρίου, ο ρυθμός αύξησης του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος το γ΄ τρίμηνο του 2024 ήταν 4,3%.
Ο ρυθμός αύξησης των κερδών ανά μονάδα προϊόντος αναμένεται, βάσει των προβολών, να επιταχυνθεί από 2,0% το 2026 σε 2,4% το 2027. Αυτό σχετίζεται εν μέρει με την αναμενόμενη καταγραφή του συστήματος ΣΕΔΕ2 στους εθνικούς λογαριασμούς ως φόρου επί της παραγωγής κατά την παράδοση των αδειών εκπομπών, δηλαδή το έτος μετά τον πλειστηριασμό. Ως εκ τούτου, τα έσοδα του ΣΕΔΕ2 για το 2027 θα καταγραφούν στους εθνικούς λογαριασμούς μόλις το 2028, ενώ οι τελικές τιμές αναμένεται να αυξηθούν ήδη το 2027 (βλ. Πλαίσιο 2). Ως εκ τούτου, το ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα αναμένεται να ενισχυθεί προσωρινά το 2027.
Οι τιμές της αγοράς που χρησιμοποιούνται είναι αυτές που ίσχυαν στις 20 Νοεμβρίου 2024 (τελευταία ημερομηνία συμπερίληψης στοιχείων για τις τεχνικές υποθέσεις).
- 12 December 2024